Thập niên 50 là thời kỳ ngự trị đỉnh cao của nữ hoàng Maria Callas, với những cơn lốc sân khấu khuấy đảo cả khán giả lẫn giới chuyên môn. Là một giọng toàn năng (assoluta) hiếm có với khả năng chiếm lĩnh mọi vai diễn ở mọi kịch mục, Callas dường như thống trị sân khấu Opera, là cái tên bảo chứng cho mọi phòng vé.
Ở vị trí tưởng chừng như không ai có thể cạnh tranh được, nhưng Callas vẫn gặp phải một đối thủ đáng gờm. Không chỉ do truyền thông và công chúng dựng lên, chính bản thân Callas cũng tự đặt mình vào thế đối chọi với đối thủ này trong suốt ần 20 năm trời vì quá nể tài năng. Đó chính là Renata Tebaldi.
Sự nghiệp lẫy lừng của bà hoàng phòng vé
Renata Tebaldi sinh năm 1922 tại Ý, trong một gia đình bình dân, với cha là nhạc công violin. Có lẽ vì vậy mà Tebaldi được kế thừa gen âm nhạc bẩm sinh. Tuy nhiên, cha Tebaldi đã bỏ đi khi bà còn nằm nôi. Tuy phải nuôi con một mình, nhưng mẹ Tebaldi lại hết lòng yêu thương và ủng hộ con gái. Bà luôn tạo điều kiện và đi theo hỗ trợ con gái trong suốt sự nghiệp, cho tới khi bà qua đời.
Mới 3 tuổi, Tebaldi đã không may mắc bệnh viêm tủy xám nên không thể chơi đùa như những đứa trẻ đồng trang lứa. Bà chỉ biết làm bạn với âm nhạc và để nó ngấm vào máu thịt mình.
Lớn lên, Tebaldi được tham gia hát trong dàn hợp xướng nhà thờ ở Langhirano. Mẹ Tebaldi nhận ra năng khiếu ở con gái nên đã gửi bà tới học piano với giảng viên Giuseppina Passani khi mới 13 tuổi. Passani nhận thấy giọng hát thiên phú của Tebaldi nên chủ động giới thiệu bà tới học thanh nhạc tại tại nhạc viện Arrigo Boito, dưới sự hướng dẫn của Carmen Melis - một soprano nổi tiếng ở trường phái Opera Verismo. Chính điều này đã định hình giọng hát và phong cách, hướng đi của Tebaldi sau này.
Bên cạnh đó, Tebaldi cũng theo học với giảng viên uy tín Ettore Campogalliani. Đây cũng là người đã dạy thanh nhạc cho hai danh ca huyền thoại là Mirella Freni và Luciano Pavarotti. Nhờ đó, Tebaldi được học đầy đủ những kỹ năng ca hát cao cấp trong nghệ thuật Opera Ý.
Trong quá trình học, Tebaldi đã được định hướng rõ ràng để trở thành một ca sĩ Opera, không bị loay hoay tìm hướng đi trong giai đoạn đầu sự nghiệp như những đồng nghiệp cùng thời. Bà cũng có lợi thế là người Ý (cái nôi sinh ra Opera) nên tiếp nhận Opera dễ dàng từ ngôn ngữ tới phông nền văn hóa, lịch sử.
Nhờ đó nên ngay khi ra trường, Tebaldi đã tham gia diễn Opera. Bà ra mắt chính thức với vai Elena trong vở Mefistofele của Boito vào năm 1944, khi mới 24 tuổi.
Năm 1946, Tebaldi được nhạc trưởng Arturo Toscanini phát hiện tài năng và mời đến hát tại La Scala, Milan (nhà hát cực kỳ danh tiếng trong giới Opera châu Âu). Sau khi nghe Tebaldi thử giọng, Toscanini vô cùng bất ngờ và phải hốt lên: "Đây là giong hát của thiên thần".
Nhờ đó, Tebaldi được vinh dự là người mở màn cho mùa diễn 1946 – 1947 của La Scala. Bà tham gia nhiều vai diễn nặng ký như Mosè in Egitto và L'asendio di Corinto của Rossini; La Bohème của Puccini và Die Meistersinger von Nürnberg (bản tiếng Ý) của Wagner. Điều này cho thấy, con đường đi của Tebaldi rất thẳng, khi ngay từ đầu sự nghiệp đã được định hướng rõ ràng về kịch mục phù hợp với loại giọng bẩm sinh.
Đến năm 1949, Tebaldi trở thành ca sĩ chính thức, thường xuyên xuất hiện tại La Scala và nổi tiếng dần. Từ châu Âu, Tebaldi tiến sang Mỹ. Lần đầu tiên bà xuất hiện trước khán giả Mỹ vào năm 1950, trong vở Aida tại San Francisco. Sir Rudolf Bing, Tổng giám đốc Metropolitan (nhà hát Opera lớn nhất nước Mỹ) vô cùng thán phục và ngay lập tức mời Tebaldi về diễn cho mình.
Năm 1955, Tebaldi có buổi biểu diễn đầu tiên tại Metropolitan trong vở Otello (vai Desdemona). Phần trình diễn này rất được lòng cả giới phê bình lẫn khán giả.
Điều đáng nói là, trong khi Maria Callas vốn là danh ca người Mỹ lại không mấy thành công tại Metropolitan (chỉ có 20 buổi biểu diễn tại đây) thì Tebaldi dù là người Ý nhưng được chào đón nồng nhiệt. Bà còn có biệt danh "Miss Sold Out" (quý bà hết vé) vì hầu như tất cả các buổi biểu diễn có sự xuất hiện của Tebaldi đều cháy vé. Thậm chí, chính Callas vì thấy cát xê của Tebaldi cao quá nên đã đặt điều kiện với Bing (giám đốc Metropolitan khi ấy) phải trả cho bà cao hơn 1 cent. Nhưng tất nhiên, Bing không đồng ý và Callas ra đi không trở lại.
Trong sự nghiệp hơn 30 năm của mình, Tebaldia đã hát 1262 buổi biểu diễn, 1048 vở Opera hoàn chỉnh và 214 buổi hòa nhạc. Bà được xem là đại diện lớn của trường phái Opera Verismo thế kỷ XX. Dù không phải ca sĩ Mỹ, nhưng Tebaldi vẫn giành hai giải Grammy. Bà còn được chính phủ Ý trao tặng Huân chương Công trạng vào năm 1968 và Hiệp sĩ Grand Cross vào năm 1992. Nước Ý sản sinh rất nhiều tài năng Opera lớn nhưng vị trí của Tebaldi vẫn không thể phai mờ.
Giọng hát đẹp nhất nền Opera thế kỷ XX
So với những danh ca cùng thời, Tebaldi bị đánh giá thấp hơn về kỹ thuật. Bà không phải ca sĩ có giọng hát linh hoạt, không thực hiện được nhiều kỹ thuật hoa mỹ, không có những note cao vút chói lọi tận quãng 6. Nhưng tại sao Tebaldi lại được xem là kỳ phùng địch thủ của Maria Callas và luôn cháy vé mọi đêm diễn?
Tebaldi bẩm sinh sở hữu loại giọng spinto soprano thuần chủng, có khả năng hát trữ tình mượt mà và tạo kịch tính, bão tố khi lên cao trào. Cần nhấn mạnh vào tính "thuần chủng" vì nhiều giọng spinto được phát triển từ full lirico lên nhờ kỹ thuật nhưng Tebaldi lại có tính spinto bẩm sinh, thuần khiết và tự nhiên hiếm có. Nói cách khác, đây là giọng spinto soprano điển hình nhất, còn hơn cả Leontyne Price (cũng là một spinto soprano danh tiếng), khỏe mạnh, nội lực và đầy đặn.
Âm sắc giọng của Tebaldi được giới chuyên môn lẫn khán giả đánh giá là đẹp nhất trong các giọng nữ Opera thế kỷ XX.
Đó là chất giọng đẹp hoàn hảo thuần Ý, với âm sắc phong phú, ấm áp, ngọt ngào, đầy đặn và mang màu sắc phù hợp nhất để hát Opera. Trong buổi thử giọng đầu tiên tại nhà hát La Scala, Tebaldi đã khiến nhạc trưởng Arturo Toscanini phải thốt lên: "La voce d'angelo" (dịch: Tiếng hát thiên thần). Chính ông là người đưa ra nhận định rằng giọng hát Tebaldi là đẹp nhất thế kỷ XX.
Nhà phê bình âm nhạc Alan Blyth thì cho rằng, Tebaldi là giọng spinto soprano cuối cùng và hay nhất trong 50 năm trở lại. Các đàn em của Tebaldi đều không có chất giọng phù hợp với kịch mục mà Tebaldi từng thành công. Tebaldi đã đạt đến đỉnh cao nhất trong kịch mục của loại giọng spinto soprano. Vai Leonora trong vở La forza deldestino của Verdi thể hiện sự trác tuyệt nhất trong giọng hát thiên thần của Tebaldi, bao gồm cả sự kịch tính, dữ dội lẫn nội tâm u sầu, mà hầu như các nữ ca sĩ khác đều không hoàn thiện bằng.
Danh ca Montserrat Caballe trong một lần phỏng vấn từng nhận xét về đàn chị Tebaldi: "Chị ấy là Aida của chúng tôi, Traviata của chúng tôi, Manon Lescaut của chúng tôi. Nói cách khác, chị ấy là tất cả các vai diễn và giọng nói hoàn hảo nhất mà chúng tôi từng nghe" (nguồn: Wikipedia). Hai ca sĩ Robert Merrill và Licia Albanese cũng nhận xét tương tự như vậy.
Điểm đặc biệt trong giọng hát Tebaldi là phát triển mạnh mẽ phần chest voice (hơn nhiều giọng nữ khác). Chest voice của bà đạt âm lượng rất lớn, đanh dày, dồi dào năng lượng, sức mạnh và giằng xé như chính nội tâm nhân vật.
Tebaldi không mạnh về quãng cao, thường xuyên phải hát tránh note hoặc bị flat khi lên quãng 6. Đây là nhược điểm lớn của một giọng nữ cao. Tuy nhiên, hầu hết khán giả đều không để tâm tới điều này vì giọng hát Tebaldi quá đẹp, căng tràn và trình độ điều khiển hơi thở xuất sắc. Điều này giúp bà lên các note cao rất nhẹ nhàng nhưng ngay lập tức có thể chuyển sang kịch tính để hát với âm lượng to nhất.
Thế mạnh lớn nhất về kỹ thuật của Tebaldi là legato (hát liền note). Bà sở hữu những đường legato mịn màng, đẹp đến tan chảy, biểu cảm sâu sắc mà không hề vội vã. Trong những legato ấy chứa đựng vẻ đẹp của nốt cao pianissimo bay bổng.
Có thể thấy, Tebaldi không quá chú trọng việc phô diễn kỹ thuật mà chủ yếu dùng kỹ thuật để tôn âm sắc giọng đẹp tự nhiên của mình. Đó mới là điều khán giả cần. Nhiều khán giả đều có chung nhận định rằng, họ muốn một lần được nghe live tiếng hát đẹp và nội lực, lấp đầy nhà hát của Tebaldi hơn là nghe những giọng màu sắc chạy note cao vút trong sự mỏng manh, thiếu cảm xúc.
Chính giọng hát đẹp có một không hai này đã biến Tebaldi trở thành đối thủ truyền kỳ của Maria Callas trong suốt gần 20 năm trời. Callas dù sở hữu kỹ thuật bậc thầy, bao trùm mọi kịch mục Opera dành cho giọng nữ, hát được đủ loại giọng khác nhau nhưng lại không thể có được âm sắc giọng của Tebaldi.
Maria Callas và Renata Tebaldi
Đỉnh điểm mâu thuẫn vào năm 1956, tạp chí Times có đăng một bài báo nói về sự xung khắc giữa 2 người. Tại một buổi họp báo, Callas cho rằng: "So sánh tôi và Tebaldi thì chẳng khác gì đem Champagne so với Cocacola". Tebaldi trả đũa: "Champagne thì dễ bị chua lắm!" (ý nói giọng Callas không đẹp như mình). Callas thậm chí còn tự mặc định rằng hễ Tebaldi diễn tại La Scala thì không có mặt bà và ngược lại. Đây là những giai thoại luôn được lưu truyền trong giới nghe Opera.
Trong suốt thập niên 50, khán giả nghe Opera cũng bị chia làm hai phe. Một phe yêu thích giọng đẹp tự nhiên của Tebaldi và phe còn lại chuộng kỹ thuật thượng thừa của Callas.
Nhưng ai cũng biết, sự cạnh tranh này xuất phát điểm từ việc bản thân cả hai đều khao khát có được thứ mà đối phương sở hữu. Và cũng chính tài năng của họ đã giúp xóa nhòa mâu thuẫn sau gần 20 năm.
Năm 1968, ngay sau khi Tebaldi hát xong vở Adriana Lecouvreur, đích thân Callas đã chạy vào hậu trường để chúc mừng đồng nghiệp, kết thúc 17 năm kình địch giữa 2 người. Sau này, chính Callas trong một lần phỏng vấn từng tiết lộ:
"Tôi ngưỡng mộ giọng hát của Tebaldi, nó rất đẹp và cũng có một số cách diễn đạt hay. Đôi khi, tôi thực sự ước mình có được giọng hát của cô ấy" (Nguồn: Baltimoresun).
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét