Madonna - Biểu tượng của nền âm nhạc hậu hiện đại (Phần III)

3. Biểu tượng Sex vĩ đại nhất

Trong thế kỉ XX, chúng ta đã chứng kiến nhiều "quả bom sex" huyền thoại như Marylin Monroe, Elizabeth Taylor, Brigitte Bardot... Tất cả họ đều có một điểm chung là sở hữu nhan sắc diễm lệ, cơ thể quyến rũ, sự nữ tính tuyệt vời, và tất cả những gì họ làm là phô diễn nó một cách thăng hoa nhất. Nhưng Madonna thì khác, kể từ khi cô xuất hiện, khái niệm "sexy" đã được định nghĩa lại hoàn toàn, không chỉ dừng lại ở sự quyến rũ đơn thuần, mà thêm vào đó là cách mạng, tình dục, quyền lực, nổi loạn và nghệ thuật. Đây là một trong những cống hiến lớn nhất của Madonna với nghệ thuật nói riêng và nền văn hóa đại chúng nói chung.

Tháng 10 năm 2006, Madonna đã vượt qua mỹ nhân huyền thoại Marilyn Monroe để được bầu chọn là "Biểu tượng sex lớn nhất mọi thời đại" với một đánh giá khá chính xác: "Không ai có thể làm được như Madonna. Cô ấy biết kết hợp hài hoà giữa tình dục và nghệ thuật. Những việc làm đó của Madonna đã tạo được hứng khởi cho khán giả và người hâm mộ. Trong khi có rất nhiều ngôi sao trẻ khác gợi cảm và sexy hơn nhưng họ thật sự không biết kết hợp giữa sex và những gì công chúng muốn được thưởng thức". 

Người ta cho rằng, trong những năm 80s, Madonna đã cố tình bắt chước Marylin Monroe bằng việc cắt tóc ngắn và nhuộm bạch kim. Đó là một đánh giá thiếu hiểu biết, họ không hề biết rằng, bằng việc mô phỏng lại Marylin, Madonna đã tiên phong trong xu hướng Retro (xu hướng hoài cổ, mặc lại hoặc phối lại trang phục của các thập niên trước) trong thời trang và các phong cách nghệ thuật khác nhau. Nhưng không bàn đến chuyện thời trang ở đây, chúng ta hãy thử so sánh giữa biểu tượng sex Marylin với Madonna để thấy được tài năng của cô lớn thế nào. Nếu Marylin đóng khuôn ở hình tượng quyến rũ cháy bỏng, ngọt ngào, mê hoặc đàn ông, theo kiểu đúng chất một minh tinh điện ảnh, thì Madonna lại gai góc, nhiều tầng vỉa hơn nhiều. Cũng mái tóc vàng óng cắt ngắn, cũng làn da trắng, cũng cách đánh son đỏ chói đó, nhưng thay vì một cơ thể đầy đặn, thì Madonna phô bày một cơ thể gân guốc, cơ bắp của việc luyện tập thể thao, vô cùng khỏe mạnh, nhưng vẫn đầy sức quyến rũ. Madonna chưa bao giờ muốn yếu mềm như Marylin, cô luôn thể hiện mình là người mạnh mẽ, từ thể chất đến tính cách, nên việc phô bày thể lực để chứng tỏ sức mạnh không có gì lạ với cô, đó như kiểu một kiểu nhắc nhở rằng: "Tôi có thể ban ơn cho anh một đêm, nhưng đừng dại mà động vào tôi, nếu không tôi sẽ đấm vỡ mặt anh ra!". Khi đánh giá về sự sexy của Madonna, người ta cho rằng: "Từ người phụ nữ trẻ này toát ra bản năng giới tính, số mệnh tạo ra cô là người phô bày bản thân, nhưng dường như cô là người thích tự ve vuốt mình hơn là khêu gợi lòng ham muốn và chấp nhận của nam giới". Cứ như vậy, bằng việc phô bày giới tính và tính dục đến cùng cực, Madonna đã đả phá tất cả những quan điểm cổ hủ, lỗi thời, tiến thêm một nấc thang nữa trong việc giải phóng phụ nữ.

Nếu Marylin mềm mại, nửa kín nửa hở, thì Madonna phô bày hết tất cả những gì cô có, kể cả bộ phận sinh dục cô cũng không ngoại khoe nó ra. Nếu Marylin thích mặc những bộ cánh mềm mại, bay bổng, lấp lánh thì Madonna phá cách với những bộ đồ da bó sát, những bộ Le smoking (loại tuxedo mang tính cách mạng, gây chấn động, dành riêng cho nữ giới được nhà thiết kế Yves Saint Laurent thiết kế) hở ngực, những bộ đồ lập dị, gắn đầy kim loại, trên tay phì phèo điếu thuốc lá hoặc cầm roi da, đồ chơi tình dục... Nếu Marylin đóng khung trong vai một mỹ nữ yếu đuối luôn cần đàn ông che chở thì Madonna ngược lại, luôn luôn nổi loạn, nắm thế chủ động, cao hơn, sẵn sàng nhảy lên, coi đàn ông như một con thứ cưng, một món đồ chơi để nghịch ngợm, giễu cợt, và phụ thuộc vào cô. Nếu Marylin thích sự ngọt ngào, nữ tính đến từng chi tiết, thì Madonna cứng cáp, ngông hơn rất nhiều. Tất cả những gì Madonna làm không phải chỉ là sự sexy đơn thuần, mà ẩn chứa trong đó sự giải phóng quyền lực của người phụ nữ, đề cao tự do, cái mà không có mỹ nhân nào trước cô làm được. Cô muốn đàn ông vừa thèm muốn và vừa phải làm nô lệ cho cô, chứ không cần phải dựa dẫm ai hết. Khi so sánh tầm ảnh hưởng giữa Madonna và Marylin, người ta cho rằng: "Mái tóc vàng tẩy trắng phô trương một cách hãnh diện những chân tóc sẫm màu. Cặp mắt quyến rũ được tô điểm và son môi tạo ra cái vẻ bề ngoài tương tự Marilyn Monroe, nhưng thái độ kiêu hãnh toát ra một sự tự tin và độc lập trái ngược với hình ảnh cô gái ngây thơ trong trắng đã lỗi thời". Rõ ràng, Madonna đã kết hợp hoàn hảo giữa sắc đẹp và nghệ thuật đến một mức thăng hoa.

Sử dụng tình dục, việc phô bày thân thể vốn đã được Madonna định hướng ngay từ khi bước vào sự nghiệp, chẳng ai quên nổi màn trình diễn ca khúc Like a virgin của cô tại MTV Awards 1984. Những cách tân táo bạo của Madonna trong màn trình diễn đến ngay từ trang phục. Thay vì mặc một chiếc váy cưới dài theo kiểu truyền thống, cô cắt phăng đến tận gối với ngụ ý giải phóng phụ nữ khỏi sự bế tắc, yếu đuối trong hôn nhân, đeo chiếc thắt lưng kim loại có dòng chữ Boy Toy, ám chỉ đàn ông chỉ là đồ chơi của cô. Mặc dù tên ca khúc là "Như một trinh nữ", nhưng Madonna lại biểu diễn với đầy những tư thế gợi tình, mô phỏng các động tác làm tình trên sân khấu, để rồi kết thúc một cách đầy bất ngờ với việc lăn lê, cố tình để hở chiếc quần lót vào ống kính và khán giả. Màn trình diễn này lập tức gây xôn xao dư luận, nhưng không thể phủ nhận đó là phát súng đầu tiên giải phóng cho các nghệ sĩ nữ được phép biểu diễn một cách khiêu gợi, thoải mái hơn, mở ra một chương mới trong lịch sử âm nhạc. 

https://www.youtube.com/watch?v=jbmszeK5-L4

Tiếp đó, trong chuyến lưu diễn Blond Ambition Tour, Madonna liên tục sử dụng các động tác khiêu gợi, mô phỏng các tư thế thủ dâm, làm tình, vuốt ve cơ thể, chỗ kín, với những bộ đồ đầy sexy, táo bạo đến không ngờ. Nhìn trang phục của Madonna trong tour diễn này, có thể thấy, cô không chuộng sự mềm mại, yếu đuối như Marylin, mà luôn thích những thiết kế cứng cáp, dù hở nhưng vẫn đầy quyền lực, mà điển hình nhất là bộ corset chóp nón kinh điển của nhà thiết kế Jean Paul Gaultier. Rõ ràng, với Madonna, sự sexy phải luôn luôn đi kèm với cách mạng và quyền lực, đó mới là vũ khí mạnh mẽ nhất chỉ người phụ nữ mới có, chứ không chỉ đơn giản là việc khiêu gợi đàn ông.

 https://www.youtube.com/watch?v=LbPVyZTGWKk

Năm 1990, Madonna gây chấn động ngành giải trí khi phát hành video clip ca khúc Justify my love. Trong mv, cô hóa thân vào minh tinh màn bạc theo hình tượng Marylin, thực hiện các cảnh quay làm tình với cả đàn ông lẫn những cô gái les nam tính, kết hợp cùng vũ đạo khiêu gợi. Bằng hành động này, cô đã chống đối lại các chuẩn mực về tình dục truyền thống, mà theo một người nghiên cứu, "với một quan điểm mỹ học có tính biệt lập rõ rệt, Madonna phá hủy những biểu trưng hoài cổ về giới tính bằng cách thường xuyên đưa nó ra như một tác nhân kép. Video “Justify My Love - Biện minh cho Tình yêu” - 1992 - là biểu hiện tột đỉnh của tính biệt lập qua một loạt các phản ứng do nó gợi ra, từ khôi hài hóm hỉnh đến nghiêm túc và gợi tình. Có thể nhận thấy chiến lược của Madonna qua vô số phong cách mà cô bắt chước, từ cô gái hư, minh tinh màn bạc cho đến siêu mẫu. Bằng cách biếm họa cái xã hội thủ cựu “chính trực” nông cạn, sự miêu tả bằng hình tượng của Madonna thường dành cho (và đôi khi ủng hộ) những nhóm văn hóa khác" (một thái độ hiện sinh rõ ràng).
http://www.dailymotion.com/video/x14fokr_madonna-justify-my-love-video_lifestyle

Sự chống đối, hạ bệ và giễu nhại lớn nhất của Madonna với quyền lực của đàn ông thể hiện ở nam diễn viên chính. Ban đầu, anh ta xuất hiện trong bộ vest rất nam tính và quyền lực, vuốt ve Madonna như một khách làng chơi mua gái điếm, nhưng sau đó, anh ta cởi bộ vest đó ra, để lộ bộ trang phục đồng bóng như một kẻ trai gọi, và phải tuân phục, chiều chuộng, khép nép Madonna cũng như người diễn viên nữ giả les như một con thú cưng, một món đồ chơi bị lệ thuộc. Thậm chí, có lúc anh ta phải nằm ngoài nhìn Madonna làm tình với người phụ nữ khác một cách thèm thuồng và bất lực. Ngay cả ở vị trí làm tình, Madonna cũng chọn cách nhảy lên phía trên cơ thể người đàn ông kia, chứ quyết không chịu nằm dưới, cam chịu như cách làm tình truyền thống. Rõ ràng, trong thế giới của Madonna, đàn ông chẳng còn chút quyền lực gì ngoài việc mua vui, thỏa mãn phụ nữ cũng như các giới tính khác. Ngoài ra, việc sử dụng trang sức hình thánh giá trong các cảnh làm tình, rồi quay tận cảnh bức tượng một thiên thần bị treo mình bên cạnh hai người đang làm tình cũng là cách thức để Madonna phỉ báng tôn giáo, chế giễu sự lỗi thời, bó buộc phụ nữ, kì thị người đồng tính, cấm đoán tình yêu, tình dục, giới tính của nó.

Năm 1992 là một năm chấn động khi Madonna tung ra cuốn Sex Book, đây là cuốn sách ảnh thuộc thể loại khiêu dâm, phô bày toàn bộ những cảnh khỏa thân, tình dục của Madonna với các người mẫu nam và nữ. Thoạt nhìn qua, nó đúng là một cuốn sách khiêu dâm, nhưng giá trị thực tế lại lớn hơn rất nhiều. Trước hết, tôi xin khẳng định, đây không phải cuốn sách khiêu dâm, vì mọi cảnh giao hợp đều được ẩn kín hoặc làm mờ đi. Có thể thấy sự đầu tư nghiêm túc của Madonna ở bố cục ánh sáng, phối cảnh trong từng bức ảnh, rất nghệ thuật và có chiều sâu. Thêm nữa, cách tạo dáng của Madonna hết sức chuyên nghiệp và có thần thái, khí chất. Chỉ cần một dáng đứng đơn giản nhất của cô cũng khiến người ta bị lôi cuốn, thể hiện một chiều sâu nghệ thuật, mà nếu là người khác, sẽ rất khó để tạo ra hoặc bắt chước theo những cách tạo dáng như vậy, chưa kể những dáng rất khó mà phải có một cơ thể linh hoạt mới làm được. Không những thế, Madonna còn kết hợp hài hòa giữa phong cách Punk rock với màu sắc siêu thực chủ nghĩa, mục đích để tạo ra những ảo giác về giấc mơ tình dục nửa hư nửa thực, giống như lời mở đầu cuốn sách: "Tất cả những thứ bạn muốn xem là sự tưởng tượng, giấc mơ và sự giả vờ". Điều này gợi lên những giác cảm rất mới lạ trong các cảnh dục tính tự nhiên chủ nghĩa, tạo nên hướng đi khá mới đối với nền nghệ thuật hậu hiện đại. Xem những bức ảnh trong Sex Book, tôi cảm giác như được xem những bức ảnh nghệ thuật của nhiếp ảnh gia lừng danh Peter Lindbergh chụp cho các siêu mẫu thập niên 90 vậy.

Về mặt nội dung, cuốn sách này chứa đựng nhiều ý nghĩa hơn cái tên của nó rất nhiều. Thứ nhất, bằng việc cho các người mẫu nam quan hệ tình dục với nhau, và chính mình quan hệ tình dục, ân ái với cả mẫu nam lẫn mẫu nữ (trong đó có những cảnh cô tình tự với người mẫu nữ rất tự nhiên, chân thật), Madonna đã dùng danh tiếng của mình để phổ cập kiến thức cho toàn thế giới về quan hệ đồng tính và lưỡng tính, đồng thời ngầm ủng hộ cộng đồng LGBT. Hành động này có ý nghĩa khá lớn, vì trong bối cảnh đầu thập niên 90, các xu hướng tình dục ngoài chính thống (nam - nữ) vẫn còn khá mơ hồ, được ít người biết đến, do truyền thông đại chúng chưa phổ cập. Madonna đã sớm nhận thấy rằng, sự kì thị sẽ còn kéo dài nếu người ta không hiểu biết về chúng, và cô lựa chọn phương thức "đánh bom" gây sốc để đại chúng hóa các xu hướng tình dục, biến nó thành điểu hiển nhiên, tự nhiên nhất. Xem nhưng clip trong Sex book, người ta sẽ không thể xác định được đâu mới là giới tính thật của cô, vì cô đóng những cảnh đồng tính nữ rất tự nhiên, mặn nồng, lãng mạn đến khó tin. Đây chính là khả năng đặc biệt, mà các ca sĩ thế hệ sau như Lady Gaga hay Rihanna, dù có cố gắng diễn thế nào cũng khó mà đạt như cô.
https://www.youtube.com/watch?v=0z9iIpd-nPE

Thứ hai, bằng việc sử dụng siêu mẫu da màu Naomi Campbell vào những cảnh quan hệ tình dục với mình, Madonna đã tiến thêm một bước nữa trong quá trình đấu tranh chống phân biệt chủng tộc, khi hai màu da hòa quyện cùng nhau một cách đầy tự nhiên trong dục tính, gợi tình, khiêu khích người xem. Với cách làm này, người xem dễ nhận thấy tính yêu, tình dục giữa những người khác màu da là điều hết sức bình thường, thậm chí là một dạng thức khác của cái đẹp. Thứ ba, Madonna tiếp tục phổ biến kiến thức cho đại chúng về các kiểu dạng hoạt động tình dục như bạo dâm, khổ dâm, sex với thú vốn là những kiểu dạng tình dục không phổ biến, rất ít người biết đến. Nhưng theo tôi, việc chụp những bức ảnh bạo dâm, khổ dâm cũng là một cách để Madonna thể hiện quyền lực của người phụ nữ và người đồng tính. Bởi người nắm vị trí chủ động trong các cảnh bạo dâm, khổ dâm đa số là người đồng tính và người phụ nữ, còn kẻ phải chịu đựng lại là đàn ông. Dường như Madonna đang muốn bằng mọi giá đứng về phía phái yếu, để chống lại thứ quyền lực đáng kinh tởm của giới đàn ông vẫn tồn tại hàng ngàn năm qua, và tình dục chính là một phương tiện được cô lựa chọn.
https://www.youtube.com/watch?v=qPGsjWpGO2s

Khi đánh giá về Sex book, đa số các nhà phê bình đều cho rằng đó là một tác phẩm tiên tiến, ẩn chứa nhiều tư tưởng vượt trước thời đại, là một cuốn sách văn hóa - nghệ thuật chứ không phải cuốn sách khiêu dâm thông thường. Nhà lý luận phê bình Douglas Kellner khẳng định rằng, với Sex book, "Madonna đã trở về chính bản thể gốc của mình và tạo nên một kiệt tác của văn hóa pop đại chúng". Trong khi đó, nhiều nhà văn cho rằng, Madonna đã đem về cho mình danh hiệu đại sứ văn hóa của ngành công nghiệp khiêu dâm, biến khiêu dâm thành một nghệ thuật chứ không phải sự phô bày đơn thuần (tôi không bao giờ dùng từ "rẻ tiền" với ngành khiêu dâm, bởi nó là một công việc như bao công việc khác mà thôi). Riêng với cộng đồng LGBT, Sex book thực sự là một quả bom mở đường cho hành trình đòi quyền bình đẳng của họ. Theo Mark Blankenship, "Sex book đã làm văn học thay đổi mãi mãi". Còn với Carolin Grace, "Madonna đã thực sự trở thành một biểu tượng của những năm 90, kể từ khi ấy, văn hóa đồng tính nữ đã thực sự thay đổi". Cho đến tận sau này, Sex book vẫn là một trong những đối tượng được tham khảo nhiều khi nghiên cứu về văn hóa hiện đại hậu công nghiệp.

Chưa dừng lại ở đó, cùng năm 1992, Madonna tiếp tục cho ra đời album Erotica như một sự hưởng ứng Sex book để đẩy sự nổi loạn tình dục lên cao nhất. Tuy cả album chỉ có 3 trong 14 bài hát có chủ đề liên quan đến tình dục, nhưng ngay từ cái tên hết sức nhạy cảm đã khiến nó bị gán mác album khiêu dâm. Đặc biệt, video clip của ca khúc Erotica đã bị cấm chiếu trên toàn cầu và bị chỉ trích dữ dội vì có nhiều cảnh quan hệ tình dục (được quay từ chính Sex book). Đây là mv thứ hai của Madonna bị cấm chiếu vì có nội dung 18+, kể từ sau khi mv ca khúc Justify my love được phát hành. Đến năm 1993, Madonna lại tiếp tục gây sốc khi thực hiện The Girlie Show Tour. Trong tour diễn này, Madonna cắt tóc ngắn, mặc bộ quần áo ngắn bó sát người, tay cầm chiếc roi da, xung quanh là rất nhiều vũ công nữ ăn mặc hở hang, thậm chí để cả ngực trần. Show diễn nhanh chóng vấp phải nhiều phản đối, đặc biệt từ những người Do Thái vốn tôn thờ Thiên Chúa. Nhưng với bản lĩnh sẵn có, cô vẫn hoàn thành trọn vẹn tour diễn này.

Chỉ cần điểm qua một số nét chính trên, chúng ta có thể thấy Madonna xứng đáng là một biểu tượng sex lớn nhất mọi thời đại - người đã biến sex từ một phạm trù thầm kín thành một mã văn hóa, một biểu tượng nghệ thuật của thế giới hậu hiện đại. Chỉ có cô mới đủ sức biểu đạt sex một cách tự nhiên và nghệ thuật đến thế, đem đến cho nó một nấc thang giá trị mới, đi liền với cách mạng, tự do, quyền lực, văn hóa, nghệ thuật, ăn sâu vào đời sống nhân sinh. Luôn luôn đi trước thời đại, chính Madonna đã đưa sex trở thành một phần không thể thiếu của ngành âm nhạc nói riêng và văn hóa pop đại chúng ngày nay nói chung (một trong những tiền đề để cô trở thành Nữ hoàng nhạc pop). Tất cả những ca sĩ ngày nay khi sử dụng sex làm chất liệu sáng tạo và thể hiện đều chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ Madonna như Lady Gaga, Britney Spears, Beyonce, Rihanna, Miley Cyrus, Katy Perry, Christina Aguilera... Nhưng không ai có thể thành công như Madonna đã từng làm.


Tobe Continued...

_Đức Long_

Hải Phòng ngày 16 tháng 8 năm 2014