Whitney Houston và Mariah Carey có 1 bản song ca kinh điển là When you believe.
Nhiều người bảo tiếc vì Celine Dion không có bản song ca nào với hai người chị em diva. Thực ra không cần thiết lắm vì Celine cũng có một bản song ca khác là Tell him, với Barbra Streisand, người mà cả 3 diva pop phải gọi là mẹ, là sư phụ, là tiền bối :))) Và cũng chẳng dễ dàng gì mời được Barbra song ca vì ngoại siêu khó tính, siêu chảnh, cái nết diva, chảnh cờ hó còn x10 lần so với 3 diva pop :))) Vì ở nước Mỹ thì cả 3 diva pop vẫn chưa đạt tới vị trí, di sản như ngoại đang có.
Hồi trẻ trâu thì mình thích nghe When you believe nhưng gần đây chắc có tuổi nên thích nghe Tell him hơn :)))
Tất nhiên, các thành tích thương mại của Tell him không bằng When you believe nhưng về mặt nghệ thuật thì cũng ngang ngửa :)))
Có một điều dễ nhận thấy là cả 3 diva pop thời điểm ấy đại diện cho một thế hệ vocalist mới, đầy năng lượng, trẻ trung, tươi mới. Sức trẻ khiến họ hơi oversing quá mức, hát bất cứ ca khúc nào cũng chọn lối phô diễn, lên cao, chạy note, run riff các kiểu. Cũng một phần do theo đuổi dòng R&B đang thịnh hành khi ấy nên lối hát phải như vậy. Thêm nữa là môi trường nuôi dưỡng tài năng của họ là Gospel nên càng chuộng sự phô diễn vocal như thế.
Điều này diễn ra ở When you believe, khi cả Whitney và Mariah đều chạy note điên đảo, nghe rất đã tai nhưng đối với một số khán giả có tuổi thì có gì đó hơi over :))
Ở Tell him, Celine cũng lặp lại như hai đồng nghiệp, cũng over và chạy note, riff tốc độ nhanh, vút high note :)) May mắn thay, Celine gặp được Barbra, một người đàn bà từng trải, sâu sắc hơn cả ba đàn em trong âm nhạc, một người có sự am hiểu, kiến thức, tri thức về nghệ thuật lớn hơn cả, một người có đủ kỹ thuật, nội lực, từng trải, kinh nghiệm, hiểu biết để thể hiện một ca khúc cho thật sâu :))) Barbra thể hiện một lối hát hoàn toàn khác với Celine hay Whitney, Mariah, không những kiềm lại được chính Celine mà còn giúp Tell him trở nên đầm và sâu hơn.
Như vậy, Tell him đã trở nên hoàn thiện hơn hẳn khi có được năng lượng trẻ trung, tươi mới của Celine, như kiểu một cô gái trẻ đầy sức sống, giọng hát tươi sáng, tràn đầy sinh khí nhưng bên cạnh đó là sự sâu sắc, lắng đọng, từng trải của Barbra, kiểu như một bà mẹ và một cô con gái đang tâm sự chuyện yêu đương, cô con gái vội vã, cuồn cuộn còn bà mẹ thâm trầm như uy lực :)) Celine mấy lên tung hứng lên high note nhưng vẫn bị quãng trung của Barbra kéo lại chứ không hề lấn át được ngoại :))) Nói chung là bản song ca đỉnh cao
Thêm nữa là ở Tell him thì hai ca sĩ song ca hòa quyện từ đầu tới cuối, còn When you believe thì hai người hát hai phần trước và sau tách biệt nhau hoàn toàn, chỉ hòa giọng đoạn climax.
When you believe là ca khúc song ca kinh điển và duy nhất giữa hai diva nhạc Pop là Whitney Houston và Mariah Carey. Chưa có ca khúc song ca nào lặp lại lịch sử này.
Ca khúc cũng thể hiện rõ hai lối hát khác nhau hoàn toàn tới mức đối lập giữa Whitney và Mariah, tưởng chừng khó kết hợp được nhưng họ lại song ca nhuần nhuyễn, song kiếm hợp bích ăn ý tới mức biến hai giọng hát hòa vào nhau vô cùng hài hòa, tới mức nếu thay một trong hai người bằng một ca sĩ khác thì sẽ không còn hay nữa.
Nếu Whitney Houston chọn lối hát thẳng, ít luyến láy, sử dụng quãng trầm nhiều hơn với màu giọng tối, dày và ấm hơn thì Mariah Carey chọn lối hát luyến láy, uốn lượn, chuyển giọng nhiều và nữ tính, nhẹ nhàng, hơn, lên những note cao vút.
Và cả hai giọng hát, lối hát, kỹ thuật hát, phong cách hát đó kết hợp cùng nhau để tạo nên một tổng thể hoàn chỉnh nhất cho khúc ca đi từ sâu lắng, trầm tư lắng đọng tới bùng nổ cảm xúc. Nếu thay Whitney hay Mariah bằng một ca sĩ khác thì dù có là diva, huyền thoại hay siêu sao nào đó cũng khó lòng hay được như vậy.
Lại một live hiếm, dù rất ngắn nhưng show off được kỹ thuật và giọng hát quá đỉnh của Whitney mà không cần phô diễn.
Mợ không hát cao, chủ yếu hát quãng trung thôi nhưng giọng vẫn cứ lanh lảnh, sáng trưng như nữ cao mà vẫn giữ được độ xốp, mềm, êm, không bị chói, chua như mấy mẹ nữ cao.
Chữ "smile" nhả rất đẹp, là âm mở /a/ lai âm đóng /i/. Mợ Whit rất linh hoạt trong việc tạo sắc thái cho các nốt trung từ G4 đến C5, muốn dramatic vang rền cũng có mà nhẹ nhàng duyên dáng cũng có.
Chữ "smile" Bb4 đẹp hoàn hảo từ khẩu hình đúng như nụ cười cho đến việc phát âm chuyển từ A sang I, từ mở thành đóng, nhả chữ thoải mái, hát dễ như ăn kẹo, không phải kiểu lên gân lên cốt hay cố gồng cái khẩu hình vào cho tròn vành rõ chữ kiểu mấy mẹ học thuật =))
Cách hát của mợ chắc chắn nhưng không nặng nề mà nghe rất duyên dáng, tình cảm nhưng vẫn sắc sảo. Hát đúng kiểu cô nàng thư giãn, thư giãn từ khẩu hình tới thanh quản nhưng đụng vào mới biết siêu khó.
Không so sánh không đau thương nhưng nhiều nữ ca sĩ Việt Nam chạm tới BB4 là bắt đầu dựng tiếng nặng nề rồi.
Đoạn "On me for sure" chữ on lên C#5 light mixed cực đẹp, chỉ xuất hiện ở giai đoạn 1992 về trước, tới 1993 đẻ xong nặng nề xôi thịt quá. Live này là 1992 nên vẫn giữ độ thanh trong của giọng.
Đặc biệt, kể cả khi phrase thấp, thầm thì ở tầm E4, F4 mợ vẫn cực mềm. Đỉnh cao nhất là hát bằng giọng chest voice mềm mại tưởng như falsetto, kiểu ve vuốt dịu dàng, điều mà các da màu xôi thịt giọng cuồn cuộn không làm được.
Nữ nghệ sĩ tài ba, có tầm ảnh hưởng cực lớn tới công chúng, đám tang đông nghẹt người tới viếng
NSND Lê Dung tên thật là Đoàn Lê Dung, sinh năm 1951 tại Quảng Ninh, trong một gia đình bình dân, nhưng từ nhỏ đã sớm bộc lộ năng khiếu và đam mê ca hát.
Tài năng của Lê Dung được nhạc sĩ Đức Huyên phát hiện từ bé, khi ông xuống ngôi trường bà học làm công tác đoàn. Vị nhạc sĩ này lập tức đưa Lê Dung vào Câu lạc bộ Thiếu nhi Hạ Long, đưa đi diễn, thu thanh tại Đài Tiếng nói Việt Nam, đi hát phục vụ các đoàn lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước mỗi khi đến Hạ Long.
Trong thời gian đó, Lê Dung được đào tạo về ca hát, thanh nhạc. Cho tới năm 17 tuổi, bà bắt đầu sự nghiệp chuyên nghiệp khi đầu quân vào Đoàn Văn công Quân khu Tả Ngạn.
Năm đó, Lê Dung thi đỗ đại học ngành y nhưng lại bỏ không học, quyết tâm theo con đường ca hát. Bà đi diễn khắp nơi, phục vụ ở thao trường, dưới hầm mỏ, và hát cho các chiến sĩ chiến đấu bảo vệ miền Bắc.
Năm 1976, Lê Dung về Đoàn ca múa Tổng cục chính trị và một năm theo học thanh nhạc tại Nhạc viện từ 1977. Bà đã theo học nhiều giảng viên hàng đầu, đặt nền móng cho thanh nhạc cổ điển tại Việt Nam như NSND Trung Kiên, Nhà giáo ưu tú Hồ Mộ La và đã có một thời gian thụ giáo NSND Thương Huyền.
Năm 1982, Lê Dung tốt nghiệp hạng Thủ khoa và chỉ hai năm sau đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú. Năm 1986, bà được trường gửi theo học cao học thanh nhạc tại Nhạc viện Tchaikovsky, Liên Xô. Tại đây, nữ nghệ sĩ được tiếp cận với những kiến thức chuyên sâu về thanh nhạc cổ điển.
4 năm sau, Lê Dung về nước và trở thành nghệ sĩ solo của Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam. Chỉ 3 năm sau đó, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân khi mới 42 tuổi. Có thể nói, Lê Dung là một trong những nghệ sĩ được phong danh hiệu khi còn khá trẻ.
NSND Lê Dung từng trải qua 2 lần kết hôn. Trong cuộc hôn nhân đầu tiên, bà có một người con trai, nhưng họ sớm chia tay.
Năm 1991, bà tái hôn với nhà thơ nổi tiếng Hồng Thanh Quang. Tuy nhiên, sau 6 năm chung sống, cả hai cũng đường ai nấy đi. Cuộc đổ vỡ này để lại nhiều vết thương trong lòng Lê Dung, nhưng bà hầu như không chia sẻ trên báo chí.
Mãi tới sau này, ca sĩ Ngọc Anh mới tiết lộ: "Cuộc đời cô Lê Dung có nhiều nỗi đau và trắc trở. Cô là người đã cho tôi một bài học đáng nhớ. Tôi nhìn vào cuộc đời cô để tự rút ra bài học cho mình, không giẫm chân vào vết xe đổ của cô.
Cô Lê Dung là người yêu say đắm, yêu là để chết. Còn tôi yêu là để sống. Nói cách khác, tình yêu với cô Lê Dung quá tha thiết, dốc hết tâm sức nên dẫn tới đau tim, đau não và ảnh hưởng tới sức khỏe.
Cô Lê Dung qua đời do huyết áp tăng dẫn tới đột quỵ. Nhưng tôi biết, cô bị như vậy vì đau đớn quá nhiều trong tình yêu, tình yêu của cô trao đi nhiều quá.
Tôi cũng đau đớn trong tình yêu nhưng vì nhìn thấy tấm gương từ cô Lê Dung nên tự dặn lòng không được để bản thân bị như thầy mình. Tôi học cách dừng lại đúng lúc, không để sự đau đớn trong tình yêu ảnh hưởng đến cuộc sống, tính mạng của mình".
Ngày 29/1/2001 (tức mùng 6 Tết Tân Tỵ), NSND Lê Dung qua đời đột ngột do tai biến mạch máu não.
Theo lời kể của bác sĩ Trần Quốc Thắng (công tác tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô), hôm đó đúng mùng 2 Tết, trời chuyển gió lạnh từ 32 độ xuống dưới 10 độ, anh đang trực hành chính tại bệnh viện thì nhận tin NSND Lê Dung nhập viện vì bị tai biến sau khi đi diễn về và tắm khuya, các bác sĩ tận tình cứu chữa nhưng mấy ngày sau thì không qua khỏi.
Cũng theo bác sĩ này và nhiều người ái mộ cùng thời, đám tang NSND Lê Dung được diễn ra tại Nhà tang lễ bệnh viện Hữu nghị Việt Xô và đông nghẹt người tới viếng, có thể nói là một trong những đám tang nghệ sĩ có đông người tới viếng nhất, khiến ai từng chứng kiến cũng phải ấn tượng, nhớ mãi không quên.
Bác sĩ Trần Quốc Thắng kể lại, suốt dọc con phố Trần Khánh Dư (nơi có nhà tang lễ) tràn ngập xe của người đến viếng.
Dù khi đó truyền thông không mạnh, mạng xã hội chưa có nhưng người dân khắp cả nước đều bàng hoàng và thương tiếc NSND Lê Dung, cho thấy tầm ảnh hưởng rất lớn của bà trong lòng công chúng.
Cánh chim đầu đàn của nền nhạc cổ điển Việt Nam
Trước Lê Dung, nhạc cổ điển đã được du nhập vào Việt Nam nhờ người Pháp và những trí thức Tây học, nhưng chưa thực sự phát triển. Nhạc cổ điển chỉ tồn tại trong một bộ phận nhỏ giới tri thức, ít tiếp cận được công chúng bình dân. Người Việt có biết tới nhạc cổ điển nhưng không nhiều, cũng không quen với cách hát bằng head voice thuần phương Tây.
Lê Dung trong suốt thập niên 90 đã đi diễn ở khắp các sân khấu lớn nhỏ. Không chỉ trên sân khấu lớn, sang trọng như Nhà hát Lớn hay các dinh, tòa đại sứ, bà còn diễn ở nhiều sân khấu bình dân và lên sóng phát thanh, truyền hình, phủ khắp mọi ngõ ngách.
Đặc biệt, Lê Dung không chỉ hát nhạc cổ điển mà còn dùng lối hát cổ điển để hát những bài nhạc dân ca, cách mạng vốn đã quen thuộc với công chúng. Nhờ Lê Dung, lần đầu tiên khán giả Việt được nghe những bài nhạc cách mạng qua một lối hát mới đầy học thuật (trình diễn trên head voice dựng tiếng) nhưng cũng dung dị, mộc mạc, không quá phô diễn.
Từ đó, Lê Dung đã phổ biến nhạc cổ điển đến khắp khán giả trong nước, ở mọi tầng lớp. Những ca khúc cách mạng bán cổ điển như Mẹ yêu con, Người Hà Nội, Bài ca hy vọng… qua giọng hát Lê Dung đã chiếm trọn trái tim nhân dân, khiến ai cũng xao xuyến, không thể quên.
Về công lao của NSND Lê Dung với nhạc cổ điển Việt Nam, NSND Phạm Ngọc Khôi nhận định:
"Chị Lê Dung là một trường hợp vô cùng đặc biệt của nền ca hát Việt Nam. Đã lâu lắm rồi chúng ta mới có một nghệ sĩ như vậy.
Chị Lê Dung là người có công rất lớn trong việc đem giá trị của nên văn hóa, âm nhạc thế giới đến với Việt Nam. Chị hát rất nhiều, ở rất nhiều sân khấu trên thế giới và Việt Nam. Chị hát một cách chọn lọc để đưa dòng âm nhạc cổ điển thế giới đến với công chúng Việt Nam".
Không chỉ có công lớn về mặt trình diễn, NSND Lê Dung còn đóng góp nhiều trên công tác giảng dạy. Bà là giáo viên thỉnh giảng bậc cao học thanh nhạc của các trường âm nhạc, nhạc viện ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và Trường Cao đẳng Văn hoá Nghệ thuật Quân đội.
Trong quá trình giảng dạy, NSND Lê Dung đã đào tạo được nhiều ca sĩ, giọng hát tài năng, xuất sắc như Ngọc Anh, Tạ Minh Tâm, Thái Bảo, Ngọc Hoàn…
