Trong bài viết này, tôi chỉ khái quát sơ qua về các loại giọng. Mỗi loại giọng sẽ được phân tích cụ thể trong từng bài viết khác.
1. Nữ trầm (Contralto)
Theo định nghĩa trong nhạc cổ điển, giọng nữ trầm được tạo bởi contre (trầm) và alto (cao) - do trước đây alto là thiếu niên nam hoặc castrato. Đây là giọng nữ trầm nhất, hát chủ yếu bằng giọng ngực. Giọng dày, trầm, khoẻ.
Đặc điểm của một nữ trầm gồm:
- Màu giọng rất dày, có độ sâu, nặng và tối (hơn nữ trung).
- Hát với man tone và có tính lưỡng tính/hermaphrodite (tức là có thể hát như một giọng nam cao).
- Tessitura/quãng hát thoải mái nằm trên âm khu trầm và trung trầm.
Nữ trầm ít xuất hiện hơn rất nhiều so với nữ trung và nữ cao, đặc biệt là ở Việt Nam. Việt Nam hầu như không có nữ trầm. Chỉ có vài ba giọng hát có khả năng là nữ trầm.
Trong nữ trầm gồm các phân nhánh nhỏ hơn:
- Nữ trầm kịch tính (Dramatic contralto): Đây là loại nữ trầm rất hiếm, đặc trưng bởi âm lượng khổng lồ, lớn nhất ở quãng trầm, trung và cận cao, có độ nặng và tối nhất, lại hơi thô ráp, nghe như một người đàn ông lực điền. Điển hình cho loại giọng này là Galina Baranova, Ewa Podles, Sara Couden, Nina Simone… Châu Á không có loại giọng này.
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
- Nữ trầm trữ tình (Lirico contralto): Đây là loại nữ trầm phổ biến, xuất hiện trên khắp thế giới. Gồm:
+ Opera và nhạc cổ điển: Marian Anderson, Marie Nicole Lemieux…
https://www.youtube.com/
+ Nhạc đại chúng: Cher, Mercedes Sosa, Marla Glen, Tanita Tikaram, Ana Carolina, Tracy Chapman, Moon Ju Ran, Dalida, Toni Braxton…
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
Ở Việt Nam chỉ có một ca sĩ có khả năng là nữ trầm. Đó là Thanh Thúy
https://www.youtube.com/
- Nữ trầm màu sắc (Coloratura contralto): Loại nữ trầm này cũng rất hiếm, đòi hỏi ca sĩ phải có sự khổ luyện thanh nhạc trường kì cộng thêm năng lực bẩm sinh để thực hiện được những kĩ xảo hoa mỹ. Đặc trưng của nữ trầm màu sắc là quãng giọng rộng, vươn tới các note cao của nữ trung, nghe bớt nặng và tối hơn. Ở châu Á chưa thấy có loại giọng này.
Nữ trầm màu sắc gồm:
+ Nữ trầm kịch tính màu sắc (Coloratura dramatic contralto): Delphine Galou, Lisa Gerrard, Grace Jones…
https://www.youtube.com/
+ Nữ trầm trữ tình màu sắc (Coloratura lirico contralto): Karen Clark, Anita Baker…
https://www.youtube.com/
2. Nữ trung (Mezzo)
Nữ trung là loại giọng nằm giữa nữ trầm (contralto) và nữ cao (soprano). Đặc điểm của nữ trung gồm:
- Có thể hát quãng trầm tốt hơn nữ cao và hát quãng cao tốt hơn nữ trầm.
- Màu giọng thường tối và nặng hơn nữ cao nhưng nhẹ và sáng hơn nữ trầm.
- Tessitura thường nằm trong quãng trung và cận cao.
Thông thường, người ta chia nữ trung thành 2 loại là nữ trung trầm (mezzo alto) và nữ trung cao (mezzo soprano).
- Nữ trung trầm: là loại giọng khá gần với nữ trầm, màu giọng dày, có độ chắc, nặng và tối. Tessitura của loại giọng này nằm trên quãng trung trầm và trung, hát tốt âm khu thấp, cận thấp. Nữ trung trầm thường dễ bị nhầm với nữ trầm.
Một số ca sĩ tiêu biểu cho nữ trung trầm gồm:
+ Nước ngoài: Tina Turner, Etta James, Adele, Amy Winehouse, Edith Piaff, Karen Carpenter, Mahalia Jackson, Judy Garland, Shirley Bassey, Mahalia Jackson, Mai Diễm Phương...
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
+ Việt Nam: Thanh Lam, Hồ Ngọc Hà, Thu Phương, Bảo Yến, Hoàng Quyên, Mỹ Tâm, Mỹ Hạnh, Ngọc Anh, Khánh Ly, Tâm Đoan, Uyên Linh…
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
- Nữ trung cao (mezzo soprano): là loại giọng gần với nữ cao, màu giọng sáng và mảnh hơn nữ trung trầm, nhưng vẫn tối hơn nữ cao. Tessitura của loại giọng này thường nằm trên quãng trung và cận cao, nhưng hát trầm và cao cũng rất tốt. Quãng giọng của nữ trung cao thường khá rộng, có thể xuống được những note rất trầm và lên được những note rất cao. Nữ trung cao thường dễ bị nhầm với nữ cao.
Một số ca sĩ tiêu biểu cho nữ trung cao gồm:
+ Nước ngoài: Beyonce, Barbra Streisand, Jane Monheit, Lee Sun Hee, Donna Summer, Ethel Merman, Marilyn Horne…
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
+ Việt Nam: Hương Tràm, Mỹ Linh, Hồng Nhung, Thanh Hà…
Tuy nhiên, trong cách phân loại chính thống hơn, người ta thường phân thành những nhánh sau:
- Nữ trung kịch tính (Dramatic mezzo): Đây là loại giọng hiếm, có âm sắc rất nặng, dày và tối, đanh thép, metallic, phát triển mạnh quãng trung trầm và trung. Nữ trung trữ tình thường có âm lượng lớn, hát được với cường độ kịch tính liên tục. Loại giọng này đặc trưng nhất ở sức chịu đựng bền bỉ khi phải hát ở cường độ lớn liên tục trên quãng trung. Tiêu biểu cho nữ trung kịch tính gồm: Milla Edelman, Christina Carr, Fiorenza Cossotto, Jennifer Holiday, Ethel Merman, Anastacia, Shirley Bassey, Mahalia Jackson… Châu Á không có loại giọng này.
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
- Nữ trung trữ tình (Lirico mezzo): Loại giọng này khá phổ biến, âm sắc nhẹ nhàng, đầy đặn, ấm áp, âm lượng vừa phải, phát triển ở quãng trung trầm, trung và cận cao. Giọng nữ trung trữ tình cũng sở hữu middle range khá mạnh mẽ, nội lực. Điển hình cho loại giọng này là Grace Bumbry, Barbra Streisand, Lee Sun Hee, Adele, Edith Piaff…
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
Hầu như tất cả nữ trung ở Việt Nam đều là nữ trung trữ tình.
- Nữ trung trữ tình kịch tính (Spinto mezzo): Đây là loại giọng lai giữa nữ trung kịch tính và nữ trung trữ tình. Spinto mezzo có quãng trung và cận cao mạnh mẽ, nội lực, âm lượng lớn, quãng trầm dày và nặng nhưng không thể hát ở cường độ lớn và đậm màu sử thi như nữ trung kịch tính. Bù lại, spinto mezzo vẫn có thể hát trữ tình, mềm mại ở một số đoạn hát nhất định.
Điển hình cho nữ trung trữ tình kịch tính là: Tina Turner, Etta James, Yolanda Adams, Whitney Houston (thời 1990-1994), Lani Misalucha… Việt Nam chưa có loại giọng này.
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
- Nữ trung màu sắc (Coloratura mezzo): Loại giọng này có quãng giọng khá rộng, âm sắc sáng và mảnh nhất trong các loại nữ trung. Sở trường của nữ trung màu sắc là sự linh hoạt trong việc chuyển quãng, chuyển giọng và thực hiện được nhiều kĩ thuật virtuoso hoa mỹ. Nữ trung màu sắc có thể đạt tới những note rất cao nhưng tessitura vẫn nằm trên quãng trung, cận cao và tối hơn so với một nữ cao thông thường.
Một số nữ trung màu sắc tiêu biểu là: Marilyn Horne, Beyonce… Việt Nam chưa có loại giọng này.
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
3. Nữ cao (Soprano)
Nữ cao là loại giọng cao và phổ biến nhất trong các loại giọng nữ. Một nữ cao thường có âm sắc sáng hơn nữ trung và nữ trầm, tessitura nằm trong quãng cận cao và cao. Nữ cao được chia thành các nhánh sau:
- Nữ cao kịch tính (Dramatic soprano): Là loại nữ cao có âm lượng khổng lồ, metallic, khỏe khoắn và nội lực, đanh thép và rắn chắc, âm sắc hơi lạnh và đậm tính sử thi, hùng tráng. Loại giọng này đặc trưng nhất ở sức chịu đựng bền bỉ khi phải hát ở cường độ lớn liên tục trên quãng cao.
Một số nữ cao kịch tính tiêu biểu gồm: Birgit Nilsson, Kirsten Flagstad, Jessye Norman, Ghena Dimitrova, Patti Labelle, Monica Naranjo… Châu Á không có loại giọng này.
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
- Nữ cao trữ tình (Lirico soprano): Loại giọng này đặc trưng bởi sự nhẹ nhàng, mềm mại, nữ tính, âm lượng vừa phải. Nữ cao trữ tình được chia thành hai loại nhỏ hơn:
+ Nữ cao trữ tình đầy đặn (Full lirico sopranp): Loại nữ cao này phát triển mạnh mẽ ở quãng trung và cận cao (cao hơn vài note so với mezzo soprano). Tuy vẫn có sự mềm mại, trữ tình nhưng âm sắc của nó dày, đầy đặn, ấm áp hơn light lirico soprano và có thể hát nội lực, căng tràn ở quãng cận cao.
Tiêu biểu cho loại giọng này là:
Nước ngoài: Monserrat Caballe, Anna Netrebko, Angela Gheorghiu, Mirella Freni, Lara Fabian, Celine Dion, Ruthie Henshall, Ock Joo Hyun, Lee Young Hyun, Linda Eder…
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
Việt Nam: Siu Black, Thanh Tuyền, Thu Hiền, Bích Việt, Hà Phạm Thăng Long...
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
+ Nữ cao trữ tình sáng mảnh (Light lirico sopranp): Loại giọng này có âm sắc sáng, mảnh và nhẹ nhất, tessitura đặc biệt phát triển ở quãng cao nên có thể hát note cao trên E5 dễ dàng, liên tục hơn.
Điển hình cho loại giọng này là:
Nước ngoài: Kathleen Battle, So Hyang, Cyndi Lauper, Madonna (thời debut), Jessica Simpson, Lee Heari, Diana Ross…
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
Việt Nam: Lan Anh, Thu Minh, Hồ Quỳnh Hương, Văn Mai Hương, Thanh Hoa, Thái Thanh, Lê Dung, Phương Thanh, Hà Trần…
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
Đa số các nữ cao ở Việt Nam đều là light lirico soprano.
- Nữ cao trữ tình kịch tính (Spinto soprano): Đây là giọng nữ cao trữ tình có thể chuyển thành kịch tính ở những đoạn cao trào. Spinto soprano hát trữ tình ấm áp, đầy đặn nhưng khi lên cao lại khỏe khoắn, đanh dày, âm lượng lớn, có màu kịch tính, phát triển mạnh ở quãng trung và cận cao.
Điển hình cho loại giọng này là: Leontyne Price, Renata Tebaldi, Whitney Houston (thời debut), Cissy Houston… Việt Nam chưa có loại giọng này.
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
- Nữ cao màu sắc (Coloratura soprano): Loại giọng này có âm vực rộng, âm sắc rất sáng và mảnh, vô cùng linh hoạt trên quãng cao, kiểm soát tốt những note rất cao và thực hiện được rất nhiều kĩ thuật virtuoso hoa mỹ.
Nữ cao màu sắc được chia thành hai nhánh:
+ Nữ cao trữ tình màu sắc (Lirico coloratura soprano): Loại giọng này thường có âm lượng nhỏ, mềm mại và nhẹ nhàng, nghe thánh thót, trong veo như tiếng chim hót. Tiêu biểu như Sumi Jo, Mariah Carey, Lily Pons, Mado Robin, Mady Mesple, Anna Moffo, Beverly Sills…
https://www.youtube.com/
Nữ cao trữ tình màu sắc ở Việt Nam gồm Bích Thủy, Tường Vy, Ngọc Tuyền…
https://www.youtube.com/
+ Nữ cao kịch tính màu sắc (Dramatic coloratura soprano): Loại giọng này có âm lượng lớn, một chút độ dày, metallic và hơi đanh, sắc lạnh nhưng cũng vô cùng linh hoạt trên quãng cao.
Tiêu biểu cho loại giọng này là Joan Sutherland, Edda Moser, Cristina Deutekom, Jessie J… Việt Nam không có loại giọng này
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
Ngoài ra, còn một số loại giọng nữ đặc biệt hiếm thấy như sau:
- Giọng nữ toàn năng (Assoluta/Sfogato): Là loại giọng hiếm nhất trong các giọng nữ, hình thành do bẩm sinh và luyện tập bền bỉ. Giọng nữ toàn năng có tessitura rất rộng, có thể hát thoải mái từ âm vực của nữ trầm, nữ trung lên tới nữ cao một cách hết sức tự nhiên, như thể ở âm vực nào cũng là màu giọng bẩm sinh của họ. Giọng hát này có âm lượng khổng lồ, sự đanh thép, sắc lạnh, sức bền tương đương nữ cao và nữ trung kịch tính, đồng thời vô cùng linh hoạt, chuyển quãng thần sầu, thực hiện vô số kĩ thuật hoa mỹ như nữ cao màu sắc. Nó còn có thể hát mềm mại, mượt mà như một giọng nữ trữ tình.
Điển hình nhất của loại giọng này là Maria Callas, người có thể hát mọi vai diễn dành cho giọng nữ trong opera.
https://www.youtube.com/
Ở nhạc đại chúng, chỉ duy nhất Rachelle Frelle đủ năng lực trở thành assoluta.
https://www.youtube.com/
- Nữ cao chim ưng (Falcon soprano): Đây là loại giọng khá hiếm gặp, lai giữa spinto mezzo và spinto soprano. Tessitura của loại giọng này khá rộng, trải dài từ âm khu thấp của mezzo tới âm khu cao của soprano. Falcon soprano có thể hát quãng trầm tối, nặng, lên tới quãng trung mạnh mẽ, đanh dày, hơi hướm sử thi và supported tốt ở các note cao của spinto soprano.
Điển hình cho loại giọng này là Shirley Verrett, Aretha Franklin, Vanessa Amorosi.
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
- Nữ cao thiên thần (Soubrette soprano): Đây là loại soprano nhẹ nhàng, nữ tính, mềm mại nhất, tessitura hẹp, thấp hơn lirico soprano và có âm sắc trong sáng, ngọt ngào như tiếng hát thiên thần. Điển hình cho loại giọng này là:
+ Thế giới: Erna Berger, Patrice Munsel, Norma Burrowes, IIRIS, Anita Ward…
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
+ Việt Nam: Thùy Chi, Khánh Linh...
- Dugazon: Đây là giọng hát lai giữa lirico mezzo và soubrette soprano. Loại giọng này có âm lượng nhỏ, âm sắc quãng trung sáng nhưng ấm áp, quãng trầm tốt, hát với âm sắc của nữ trung và nữ cao nhẹ nhàng.
Điển hình cho loại giọng này gồm: Cecilia Bartoli, Lana del Rey, Mylene Farmer.
https://www.youtube.com/
https://www.youtube.com/
Ở Việt Nam có Hồng Nhung thuộc loại giọng này.
https://www.youtube.com/
Long Phạm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét