Đôi điều về Casta diva - chuẩn mực của opera Bel Canto

Casta diva là một aria nằm trong cảnh một, vở opera Norma của nhà soạn nhạc Vincenzo Bellini. Đây là aria dành cho các giọng nữ cao màu sắc kịch tính (tuy nhiên các loại giọng khác cũng có thể hát theo chất giọng riêng của mình). Nhân vật trong aria này là cô nữ tu mang tên Norma, người hát là một giọng soprano. Trong aria này, cô tu sĩ Norma đang cầu nguyện nữ thần mặt trăng ban cho hòa bình. Casta diva từng được chọn vào một trong những aria được yêu thích nhất thế kỉ 19.

Vở opera này là một trong những aria khó nhất dành cho giọng nữ cao, đòi hỏi một giọng hát linh hoạt, kiểm soát quãng giọng cực tốt, nội lực nhưng phải tinh tế. Nó chứa đựng những cảm xúc dữ dội về sự xung đột giữa cá nhân và cộng đồng, tình yêu và và ghen tuông, tình bạn và hận thù., đau đơn, dằn vặt. Đòi hỏi người hát phải thấu trọn cảm xúc mới có thể nhập tâm để hát chứ không chỉ dừng ở việc phô diễn giọng hát. Người ta nói hát được Norma còn căng thẳng gấp ba lần việc hát một vai cho giọng siêu kịch tính của Wager.

Hai đỉnh cao nhất của Casta diva là Maria Callas và Joan Sutherland.

Maria Callas là người làm sống dậy Norma, thổi vào một sức sống mới cho Casta diva, phổ biến nó ra toàn opera trên thế giới, bà đã đạt kỉ lục diễn 89 buổi từ sau chiến tranh thế giới. Cách hát của Callas thể hiện rõ chất kịch tính của aria này, đúng nghĩa một nữ cao kịch tính. Đoạn cao trào, bà chỉ hát với note A5 nhưng âm lượng to, cho ra những âm thanh căng tràn. Bà đã đạt đến độ linh hoạt bậc thầy của giọng hát khi phiêu liền mạch một làn hơi bị cắt nhỏ chỉ bằng một sự chuyển động nhẹ của thanh quản, rất tinh tế, đúng nghĩa là NGHỆ THUẬT HÁT ĐẸP. Trong khi hầu hết các giọng nữ khác hát đoạn này đều bị ngắt hơi hoặc lộ rõ hơi thở, ngay cả đến những diva như Caballe, Sills cũng khó tránh khỏi việc ngắt hơi hoặc làm hơi bị chậm đi. Mời các bạn nghe đoạn 1:12-1:26
http://www.youtube.com/watch?v=TYl8GRJGnBY

Một điều nữa, là Callas khi hát aria này mới thực sự là diễn bằng giọng hát, thể hiện rõ cảm xúc, nội tâm nhân vật qua biểu cảm và giọng hát. Trong khi các ca sĩ khác thường chỉ đứng và hát, chỉ quan tâm đến phần hát mà bỏ qua phần diễn.

Đỉnh cao thứ hai là Joan Sutherland, bà đã lên tới tận D6 trong đoạn cao trào với độ sáng hoàn hảo về âm thanh, kèm theo một nội lực khổng lồ, đúng nghĩa một giọng nữ cao màu sắc kịch tính, mà lại nhẹ nhàng, sâu thẳm. Chỉ có Callas và Sutherland là có thể chuyển động nhẹ vocal chords khi hát đoạn này.
http://www.youtube.com/watch?v=iK2LwLyZAlc

Ngoài ra, Sutherland còn thêm thắt vào aria những đoạn trillo (rung láy) điêu luyện, thể hiện được rõ phẩm chất màu sắc linh hoạt trong giọng hát của mình.

Tất nhiên, cũng phải kể đến các đỉnh cao khác khi nhắc đến aria này như Beverly Sills với khả năng rung với tốc độ nhanh, chạy note cực kì linh hoạt, hay Caballe với khả năng vuốt giọng pianissimo (vuốt nhỏ tiếng) kinh điển. Nhưng đứng đầu vẫn là hai diva khổng lồ Callas và Sutherland.

Casta diva đòi hỏi tất cả về bel canto, phải hát chuẩn mực, cầu kì, hoa mỹ, cảm xúc cao độ, phải chăm chút cho vẻ đẹp của giọng hát, thể hiện được những kĩ thuật phức tạp nhất. Đó là lí do vì sao hầu như các ca sĩ opera đều muốn hát aria này để thể hiện đẳng cấp của mình. Aria này được coi là kinh điển của dòng opera Bel canto của Ý, chuẩn mực cho opera trên toàn thế giới.

Nhưng điều này không có nghĩa phải hát được Casta diva mới là đẳng cấp. Các diva như Birgit Nilsson, Jessye Norman, Victoria De Los Angeles... chưa hề hát Casta diva, nhưng họ vẫn luôn được đánh giá cao trong nền opera.

Hải Phòng ngày 24 tháng 2 năm 2014

_Đức Long_