Thứ Tư, 13 tháng 8, 2014

Madonna - Biểu tượng của nền âm nhạc hậu hiện đại (phần I)

Madonna là một ca sĩ kém may mắn, khi không được sinh ra trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật, không được đào tạo về thanh nhạc ngay từ đầu, và cũng không sở hữu lợi thế về một giọng hát bẩm sinh như các ca sĩ khác. Phong cách biểu diễn phóng túng, tự do, mới lạ của cô đôi khi khiến nhiều người cổ hủ và quá chú trọng đến giọng hát đánh giá là nhạc thị trường, không có chiều sâu, thiếu tính nghệ thuật. Nhưng điều gì đã khiến một cô gái không có giọng hát tốt, một mình lên New York chỉ với 35 dolla trong túi ngày ấy trở thành Nữ hoàng nhạc pop, một trong những ca sĩ có tầm ảnh hưởng mạnh mẽ nhất tạo nên diện mạo nhạc đại chúng ngày nay như vậy? Điều gì đã khiến cô vượt qua các diva nhạc pop với chất giọng thiên bẩm để trở thành nữ ca sĩ có lượng tiêu thụ đĩa lớn nhất thế giới, ghi tên vào bảo tàng Rock'n Roll Hall of fame (bảo tàng danh giá mà trong các diva đại chúng, mới chỉ có Aretha Franklin được đề tên) và giữ phong độ tới tận ngày nay? Trong bài viết này, tôi muốn nói đến một số khía cạnh nghệ thuật và tầm ảnh hưởng to lớn của Madonna, cái làm nên một người nghệ sĩ đích thực, chứ không phải là một sự phô diễn vocal đơn thuần nào đó.

1. Bậc thầy vũ đạo

Không giống những ca sĩ khác, niềm đam mê lớn nhất của Madonna là vũ đạo chứ không phải giọng hát. Chỉ cần nhìn vào những cơ bắp trên người Madonna là đủ hiểu cô đã phải nỗ lực thế nào với niềm đam mê này. Ngay từ khi còn nhỏ, Madonna đã cố thuyết phục cha mình cho theo học múa ballet, sau khi lên New York, cô vẫn tiếp tục tìm thầy để học vũ đạo, dù rất khó khăn về kinh tế. Cô từng học nhảy với Mathar Graham và Pearl Lang, hai vũ công có tiếng khi ấy, sau đó làm việc với nhiều vũ đoàn như Alvin Ailey và Walter Nicks để tiếp tục tôi luyện khả năng của mình, từ đó sở hữu những kĩ thuật dance điêu luyện nhất. Thậm chí, khi được hỏi "cô hát, cô sáng tác, cô nhảy, cô chơi đàn guitar, cô nhiều tài quá! Vậy cô thấy cái gì mình giỏi nhất?", Madonna đã trả lời một cách đầy tự tin: "Tôi là một vũ công đẳng cấp!".

Một số fan của các ca sĩ trẻ ngày nay cho rằng khả năng vũ đạo của Madonna thua xa thần tượng của họ. Bởi vậy, trước khi đi vào một số khía cạnh chiều sâu trong tư duy vũ đạo của Madonna, tôi xin dẫn chứng ngay từ bề nổi, tức là một số động tác dancing cấp khó của Madonna, để chứng minh rằng, cô đã ở một đẳng cấp điêu luyện mà các ca sĩ như Beyonce còn lâu mới đạt tới được. Mời các bạn xem qua clip nhỏ tổng hợp một số màn dancing của Madonna sau đây.
https://www.youtube.com/watch?v=3l0gKqYGSr0

Ở 5:06, Madonna thực hiện động tác Wheel Position (còn gọi là tư thế Bánh xe), một trong những tư thế khó nhất của Yoga, đòi hỏi phải co giãn được các cơ. Tôi đã mất vài tháng mới tập được động tác này, nhưng không tạo được một dáng đẹp và chuẩn như Madonna.

Ở 5 :17, Madonna dùng hai khuỷu tay để đỡ toàn bộ cơ thể lên, đây là tư thế thuộc cấp độ rất khó trong yoga, đòi hỏi một thể lực và khả năng thăng bằng cực tốt.

Bắt đầu từ 3:20, Madonna thực hiện các động tác dance trên không (đu dây) hết sức mềm dẻo điêu luyện, chưa kể việc tiếp đất để nhảy tiếp các động tác mô phỏng từ kịch nô rất chính xác, nhanh và mạnh hơn rất nhiều, cảm giác như cô ấy có đôi chân bằng bê tông vậy. Chúng ta thấy, cô bay, đu trên không và thực hiện các động tác khó như một trò chơi, và phối hợp hết sức ăn ý với vũ công. Tiếp đó, ở 4:18, cô thực hiện cú xoay tròn hơn chục vòng trên không với tốc độ nhanh không tưởng. Liệu Beyonce, Lady Gaga có thể làm được điều này?

Từ 9:33, cô thực hiện liên tục các màn lộn nhào, xoay tròn, xoạc chân trên sân khấu một cách điêu luyện, nếu bạn không tập vũ đạo lâu năm, rất khó để xoạc chân vào nhào lộn liên tiếp không nghỉ như thế, nếu không muốn gặp các chấn thương về xương cốt.

Qua clip trên, chúng ta thấy rằng, để dance được như Madonna là vấn đề không đơn giản, ca sĩ sẽ phải mất hơn chục năm rèn luyện vũ đạo để có được cơ thể mềm dẻo, thể lực tốt, sự chính xác trong từng bước nhảy, phải có máu liều, sẵn sàng thực hiện những động tác nguy hiểm, và trên hết là phải có tư duy sâu sắc. Nếu so sánh Madonna với các ca sĩ trẻ như Beyonce, Lady Gaga, bạn sẽ thấy rõ, các ca sĩ này chủ yếu dance ở tư thế đứng trên đôi chân (dance on the high heels), thực hiện các động tác giật người điên đảo, sử dụng triệt để các bộ phận dễ sử dụng nhất là mông, đùi, eo, ngực (chủ yếu là giật và uốn) để gây kích thích với khán giả và đánh lừa thị giác của họ là các động tác này khó lắm. Và các động tác dance đó chỉ đơn giản là dance, ít khi mang thêm một ý nghĩa nào khác. Còn Madonna thì khác, cô sử dụng toàn bộ cơ thể, trong đó có cả tay, cổ, đầu gối, đầu (những bộ phận khó sử dụng và nguy hiểm khi dance), lăn lộn trên sân khấu với đủ kiểu động tác từ cực khó đến cực kì nguy hiểm (trong đó có cả động tác đi trên dây, nhào lộn trên không). Các màn vũ đạo của Madonna là sự kết hợp của rất nhiều loại hình nghệ thuật sân khấu (mà tôi sẽ nói ở sau) chứ không chỉ đơn giản là giật người, lắc hông, vung tay điên đảo trong một vài loại hình dance ít ỏi nào đó. Không những vậy, Madonna còn đạt tới cấp độ diễn bằng vũ đạo, nói nôm na là dùng vũ đạo để diễn trên sân khấu chứ không chỉ đơn giản là dance cho đẹp mắt (qua các động tác mô phỏng việc đấm, đá, tranh giành, chết, hồi sinh, ảo mộng, làm tình, bạo lực, đấu võ...theo từng bối cảnh của màn diễn được dựng lên). Để thấy được khả năng vũ đạo của Madonna, khán giả phải chịu khó suy ngẫm, tìm hiểu chiều sâu của nó, chứ không đơn giản chỉ là nhảy một số động tác đang thịnh hành để gây hiệu ứng tức thời.
Không giống như Britney, Beyonce, Kylie hay nhiều nữ ca sĩ khác, khả năng vũ đạo của Madonna đa dạng hơn rất nhiều, mỗi khi nhảy, cô làm chủ toàn bộ sân khấu với những động tác khó, tạo hình ấn tượng. Madonna luôn biến chuyển vũ đạo của mình qua nhiều phong cách khác nhau như Disco, Wacking, Hiphop (oldschool), House, Hiphop (newstyle), Krump, Pop, Dubstep, Choreography, Dance on the Highheel, Breakdance, Street dance, Latin dance, và các điệu múa dân gian, Cowboy, múa Ấn Độ, kịch nô Nhật Bản, múa sào Ireland, Popping, Parkour, Flash mode... Đặc biệt, sự kết hợp giữa ballet vào dance đã trở thành phong cách riêng của cô. Không những vậy, Madonna còn luôn tư duy, sáng tạo ra những bài vũ đạo có nội dung, kết cấu rõ ràng, phối hợp chặt chẽ với vũ công như một thể thống nhất. Để làm được điều này, Madonna đã phải bỏ rất nhiều công sức nghiên cứu các nền văn hóa, nghệ thuật khác nhau trên thế giới để học hỏi và ứng dụng một cách thành công nhất. Với Madonna, dance là cả một nghệ thuật, chứ không phải là những vũ đạo ăn liền theo kiểu Kpop. Muốn kiểm chứng Madonna đã kết hợp tuyệt vời giữa vũ đạo và các loại hình văn hóa, nghệ thuật khác hài hòa như thế nào, hãy xem và cảm nhận màn trình diễn ca khúc Frozen trong khuôn khổ Drowned World Tour (2001), khi cô đưa thành công văn hóa Nhật Bản vào nhạc pop bằng việc ăn mặc như geisha, samurai, lên múa kịch nô trên sân khấu.
https://www.youtube.com/watch?v=8-x3TsCDXmU
Không cần phải giật người điên đảo, cũng không cần dựa dẫm quá nhiều vào vũ công, Madonna có thể khuấy đảo cả một sân khấu lớn chỉ với mình cô với những động tác dance hấp dẫn. Nếu muốn biết kĩ thuật dance của Madonna siêu đẳng cỡ nào, hãy thử bắt chước các động tác nhảy của cô ở bất kì màn trình diễn nào, dù là động tác đơn giản nhất, bạn sẽ thấy khó khăn vô cùng để làm được điều đó.
https://www.youtube.com/watch?v=uuX89vQd69o
Tâm lí học nữ giới đã chỉ ra, người nghệ sĩ nữ luôn luôn thể nghiệm phẩm chất giới tính vào tác phẩm nghệ thuật dù ít dù nhiều, dù ý thức hay vô thức. Cũng như tất cả các ngành nghệ thuật khác, Madonna luôn cố gắng phát huy hết phẩm chất nữ giới vào dance để chứng minh quyền lực phụ nữ của mình, đây cũng là một phương pháp đấu tranh bình đẳng giới của cô. Ở trường hợp của Madonna, đó là sự thể nghiệm một cách có ý thức, kết hợp cùng bản năng mãnh liệt, và đào sâu đến mọi ngõ ngách của ý thức đó, để thể hiện một cách thăng hoa nhất phẩm chất nữ giới mình có, chứ không phải sự nhạt nhòa, bản năng đơn thuần như nhiều nữ nghệ sĩ khác. Nhà thiết kế nổi tiếng Donnatella Versace đã từng lên tiếng phê bình ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton về cách ăn mặc quá nam tính, cứng nhắc để cố tỏ ra quyền lực, liệu có phải quan điểm này của bà được tiếp thu từ chính Madonna? Bởi, không giống như đối thủ cùng thời là Janet Jackson, Madonna không cần phải ăn mặc, đi đứng, nhảy những điệu nhảy nam tính mà thay vào đó, trang phục của cô nữ tính, khoe cơ thể nhiều hơn, sử dụng những vũ đạo gợi dục, kích thích hơn. Chúng ta thường xuyên bắt gặp ở Madonna những hình thức vũ đạo mang tính khiêu khích như vuốt ve chỗ kín, mô phỏng các tư thế làm tình, đưa bộ phận sinh dục, mông hoặc vú về phía ống kính. Cô biết cách làm cho đàn ông phải thèm muốn, nhưng không thể chạm được vào cô, thể hiện một thứ quyền lực ẩn kín của người phụ nữ, thách thức những tư tưởng lỗi thời, kìm kẹp phụ nữ. Thiên hướng nghệ thuật này đã từng được Madonna xác định rõ ràng khi nhận định về album Bedtime stories: "Toàn bộ ý tưởng của tôi về việc giành lại quyền lực là sử dụng tất cả những gì mình có. Để tồn tại thành công trong một thế giới của đàn ông thì bạn không được sống giống như đàn ông, ăn mặc giống như đàn ông, hay suy nghĩ giống như đàn ông". Từ đó, chính Madonna là người đã khơi nguồn cho phong cách trình diễn sexy, gợi cảm với trang phục nóng bỏng, vũ đạo kích thích mà rất nhiều ca sĩ ngày nay theo đuổi, tiêu biểu như Britney Spears, Christina Aguilera, Lady Gaga, Beyonce, Lee Hyori, Pussycat Dolls... Muốn kiểm chứng điều này, hãy xem Blond Ambition Tour (1990) của Madonna, đây là show diễn mang tính cách mạng, làm thay đổi toàn bộ nền âm nhạc đại chúng sau này.
https://www.youtube.com/watch?v=LbPVyZTGWKk

Qua những màn trình diễn trên sân khấu, ta cũng thấy được khả năng cảm nhạc rất tốt và kiểm soát cơ thể bậc thầy của Madonna. Chẳng hạn như trong màn trình diễn ca khúc Sooner or later tại Oscar 1991, Madonna đã phô bày khả năng vũ đạo của mình với từng động tác tay, chân, từng cú lắc hông, đung đưa cơ thể, thậm chí đến cả việc tung khăn cũng chuẩn xác với nhịp beat, chứng tỏ cô đã phải nghiên cứu và tính toán rất kĩ trong từng động tác, dù là nhỏ nhất.
https://www.youtube.com/watch?v=XIQnxmYKbxA



Như đã nói ở trên, Madonna đã đạt tới cấp độ của việc diễn bằng vũ đạo, dùng vũ đạo để diễn, bộc lộ các trạng thái sống, cảm xúc của con người theo từng màn diễn. Hãy xem cô diễn bằng vũ đạo như thế nào trong màn trình diễn Gang Bang sau đây. 

Dưới vai trò một người nghiên cứu các thể loại dance, Madonna luôn theo sát xu hướng của thời đại, để từ đó định hướng cho vũ công của mình trong từng album. Điều này thể hiện sự nhạy bén trong tư duy nghệ thuật của Madonna, không bao giờ bị ngưng đọng, và thậm chí còn đi trước thời đại, để dẫn đầu và tiên phong. Chẳng hạn, trong album Confessions on a dance floor (2005), cô đã khéo léo vận dụng nhiều thể loại dance như Breakdance, Popping, Parkour, Flash mode... Trong đó nhiều loại dance đã trở thành phong trào, gây sốt trong giới trẻ kể từ khi album đó và chuyến lưu diễn The Confession Tour ra đời. Ví dụ, từ video clip của hai ca khúc Hung up và Jump, rồi đến các màn trình diễn trong The Conffession Tour, Madonna đã lăng xê thành công loại hình Parkour (một bộ môn thể thao đường phố kết hợp với dance và võ thuật) bằng cách sử dụng các vũ công chuyên nghiệp khuấy động sân khấu, phổ biến nó vào các tầng lớp giới trẻ trên toàn thế giới.

Hung up
https://www.youtube.com/watch?v=XoDPKAGW-vg

Jump
https://www.youtube.com/watch?v=SIeP9aQqb0A
Nếu bạn để ý kĩ phần cuối video clip và các màn trình diễn Hung up, bạn sẽ thấy sự xuất hiện của loại hình dance Flash mode. Đây là một thể loại gồm nhiều điệu nhảy dễ, ai cũng học theo được, nhưng chưa thực sự phổ biến trước đó, chỉ đến khi Madonna thực hiện album Confessions on a dance floor, nó mới được các nghệ sĩ khác chú ý đến, mà điển hình là Papi của Jennifer Lopez hay Gangnam style của Psy.
Hay vào năm 2012, dù đã ở tuổi 54, nhưng Madonna vẫn nhạy bén vận dụng loại hình Dance on the highheel đang gây sốt trong cộng đồng trẻ vào album mới nhất của mình là MDNA một cách thành công. Và đặc biệt hơn nữa, đối tượng cô hướng tới lại là những vũ công nam (nhảy trên những đôi guốc cao), chứ không phải những vũ công nữ như thường thấy. Tất nhiên, việc xóa bỏ giới tính trong loại hình dance này vốn đã được nhóm Kazaky thực hiện trong mv In the middle, nhưng bằng cách làm này, Madonna vẫn tiếp tục trở thành nghệ sĩ dẫn đầu trong một thể loại dance mới. Không chỉ vậy, cô cũng góp phần vào tiếng nói bình đẳng giới của cộng đồng LGBT, giữ vững vị trí một Gay icon huyền thoại.

Cũng trong MDNA, Madonna liên tục thiết kết thêm các loại hình vũ đạo mới như màn đánh đấm, vật lộn quyết liệt, dùng súng ống trong ca khúc Bang Bang, và thật bất ngờ khi cô tự đi trên dây trong ca khúc Hung up. Tôi phải nhấn mạnh vào điều này, vì đi trên dây là một chiêu thức cực khó đòi hỏi khả năng thăng bằng tốt, lại trên nền nhạc ầm ĩ, ánh sáng nhấp nháy, khán giả ồn ã phía dưới, ngay đến một dancer chuyên nghiệp cũng chưa chắc đủ tự tin để đi trên dây (dù chiếc dây đó không quá cao), vậy mà một người phụ nữ ngoài 50 tuổi, ở cái tuổi mà có lẽ đi lại còn khó khăn như Madonna lại làm được điều đó, chưa kể những màn dance với nhiều động tác mạnh, mất rất nhiều sức. Nhìn vào đây, không còn ai dám hoài nghi về khả năng vũ đạo điêu luyện của Madonna, cái mà những ca sĩ thế hệ sau như Britney, Beyonce hay Lady Gaga còn lâu mới đạt được.
https://www.youtube.com/watch?v=Gc_I2EX3uI4
Bạn thấy đấy, ở cái tuổi xế chiều, khi mà các diva khác đã gần như bị chững lại sự nghiệp, đến đi lại còn không nổi, thì Madonna vẫn luôn năng động với những điệu nhảy mới lạ, để dẫn đầu các xu hướng của thời đại. Cô xứng đáng là bậc thầy vũ đạo với mọi ca sĩ trên thế giới.

Tobe Continued...
_Đức Long_
Hải Phòng ngày 14 tháng 8 năm 2014

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét