Không có gì để nghi ngờ vị trí độc tôn của Birgit Nilsson với những vở opera Wagner và Richard Strauss vào thập niên 60 và đầu 70, giống như Joan Sutherland ở mảng coloratura vậy. Cả hai người Birgit Nilsson và Kirsten Flagstad đã thống trị mảng âm nhạc kịch tính này trong suốt những năm từ 1935 đến 1980, đến nỗi những bản ghi âm mà họ để lại đã trở thành chuẩn mực cho những ca sĩ thế hệ sau – “how Wagner should be sung” (Opera của Wagner phải được hát như vậy) là những cụm từ thường gặp trong những bài đánh giá của các nhà phê bình âm nhạc khi nhắc đến Birgit Nilsson và Kirsten Flagstad.
Hôm nay mình sẽ đi sâu vào giọng hát của Nilsson để những fan của bà biết rõ tại sao giọng hát của Nilsson lại được nhắc đến như một “giọng ca thế kỉ” không hề kém cạnh Joan Sutherland hay Maria Callas, dù Nilsson không hề đi theo Bel Canto, cũng không hề thực hiện được các kỹ thuật màu sắc hoa mỹ.
Đôi dòng về cuộc đời và sự nghiệp của Nilsson: Bà sinh ra ở Thụy Điển trong một nhà làm nông. Ngay từ nhỏ bà đã bộc lộ năng khiếu ca hát và bản thân bà cũng thú nhận bà đã có một cảm giác về tông nhạc rất tốt ngay từ khi sinh ra. Tuy cha bà muốn bà kế nghiệp và quản lí trang trại, mẹ bà lại nhận thấy giọng hát tuyệt vời của cô con gái và khuyến khích bà phát triển tài năng của mình. Sự nghiệp của Nilsson nằm ở những vở opera được cho là “hành hạ” giọng hát: Bộ Ring của Wagner với vai Brunnhilde (Covent Garden – 1957) – Tristan và Isolde của Wagner với vai Isolde (MET 1959) – Elektra của Richard Strauss và Turandot của Puccini.
Về giọng hát của Nilsson, dễ dàng thấy được rằng loại giọng của bà là Wagnerian soprano (nữ cao siêu kịch tính) với quãng giọng F3 – C#6:
Giọng hát của Nilsson đã và sẽ luôn luôn là một trường hợp đặc biệt, một hiện tượng hiếm có của opera. Không những có âm lượng khổng lồ xuyên thấu nổi trội những dàn nhạc khủng bố của Wagner với sự dễ dàng khó tin, giọng hát của Nilsson còn có một âm sắc thuần khiết cho phép bà nhả những đường pianissimo nhẹ nhàng đầy trữ tình (dù không dám đọ với những bậc thầy như Caballe) điển hình là ở vở Tosca.
Một khi đã quen thuộc với giọng hát của Nilsson bạn có thể thấy nó giống như sức mạnh của tự nhiên hơn là một giọng hát. Những nốt cao như những nhát chém của thanh đại đao, sự vững chải trải dài trên quãng giọng rộng hơn 2 octave, khả năng điều khiển hơi thở cho phép bà ngân những nốt cao gần như vô tận, độ vang lớn khác thường xuyên thấu cả tường nhà hát (một nốt C6 trong vở Turandot dựng tại Arena di Verona đã làm cho những người dân quanh nhà hát tưởng là có còi báo động) … nhưng trên hết âm sắc đầy đặn vững chắc ở quãng trung và sáng quắc, đầy chất thép ở quãng cao chính là điều làm cho giọng hát Nilsson thực sự đặc biệt.
Khi so sánh với những giọng nữ cao kịch tính hay siêu kịch tính khác, ta có thể nhận ra những giọng hát đặc quánh, tối và sâu như những mezzo (rất nhiều nữ cao kịch tính là từ mezzo phát triển lên). Họ có thể lên những nốt cao rất to, rất kịch tính mãnh liệt nhưng sự thư thái, dễ dàng và đầy dứt khoát của Nilsson hay Flagstad là điều mà không ai có thể so sánh được.
Nói như vậy không có nghĩa là giọng hát của Nilsson không có khuyết điểm. Chính Nilsson đã thừa nhận loại giọng của mình không phù hợp với opera Ý với những giai điệu đẹp, những đường legato mượt mà. Quãng trầm dù tối và đầy sức nặng nhưng cũng không phải là thế mạnh của bà.
Kĩ thuật của Nilsson – tập trung ở mảng kịch tính chứ không hướng về bel canto như Callas hay Sutherland. Nilsson đã từng học tại học viện âm nhạc ở Stockholm nhưng những giáo viên ở đó đã không thể dạy được cho Nilsson điều gì như bà kể lại “Người giáo viên đầu tiên dường như đã giết chết giọng hát của tôi – và người thứ hai thì cũng gần như vậy. Người thầy tốt nhất là
sân khấu – khi bước lên sân khấu bạn sẽ biết bạn phải làm gì.” Tuy kĩ thuật tập trung ở phần kịch tính nhưng Nilsson luôn tập luyện để giúp cho giọng hát của mình linh hoạt và mềm mại hơn (dù kết quả không biết có khả quan không). Oren Brown đã từng viết trong sách dạy thanh nhạc của ông rằng Nilsson thưởng khởi động giọng hát của mình bằng cách hát aria Queen of the night của Mozart.
Và Nilsson cũng đã nhắc đến việc bà thích hát những vai lyrico-spinto như Aida, Macbeth, Tosca … hơn là những vai thuần kịch tính như Elektra hay Turandot.
“Tôi dùng những màu sắc giọng hát khác nhau phụ thuộc vào tôi đang hát cái gì. Sử dụng đúng giọng hát cho đúng vai cần rất nhiều thời gian luyện tập và nghiên cứu, và bây h thì giọng tôi nó tự động hát thôi. Tôi thích hát Verdi để giữ cho giọng hát mềm mại. Nếu tôi chỉ tập trung vào Wagner và Strauss không thì tôi sẽ mất điều đó mất".
Kĩ thuật đóng một vai trò quan trọng nhưng ngoại hình – cấu trúc vòm họng, xoang mặt và cơ thể của Nilsson có lẽ mới là điều quan trọng nhất làm cho giọng hát của Nilsson đặc biệt đến như vậy – đến nỗi mà Nilsson được đánh giá là có thể trạng “chuẩn” để hát nhạc Wagner.
Không nên quên rằng cả hai người Nilsson và Flagstag đều là người Bắc Âu, Scandinavi (Nilsson quê ở Thụy Điển và Flagstad quê ở Na Uy). Ta có thể thấy rất nhiều sự tương đồng trong giọng hát của hai người này (sẽ có một bài so sánh cụ thể hơn về 2 giọng ca này).
Nilsson không cao, không phải kiểu đồ sộ 1m87 như Joan với cái đầu “bằng hai lần Marilyn Horne” như Horne đã nói đùa, nhưng Nilsson là một người có thể trạng rắn chắc cứng cỏi.
Là một người Thụy Điển, gương mặt của Nilsson rộng và gò mà rất cao đã vô tình tạo nên những xoang cộng hưởng lớn khác thường. Bên cạnh đó Nilsson còn là con của một nhà nông.
Những tháng ngày nhặt khoai tây rau củ đã giúp Nilsson tăng cường sức khỏe và làm cho vùng lưng của mình rắn chắc (những việc này vô tình gia tăng sự dẻo dai bền bỉ của giọng hát Nilsson và cả buồng phổi khồng lồ - việc mà Caballe đã tập bằng cách chạy điền kinh).
Nhìn chung, tài năng bẩm sinh, thể trạng lí tưởng cộng với sự thông minh cần cù … là những lý do làm cho giọng hát của Nilsson có thể vượt khoảng cách thời gian và không gian để trở thành chuẩn mực cho opera của Wagner. “Cơn lốc của âm thanh, cuồn cuộn, hoàn toàn vững chắc và thuần khiết như nguồn năng lượng của tự nhiên” – đó là điều mà chắc chắn những người hâm mộ Nilsson có thể chắc chắn khi nhắc đến bà.
Long Phạm
Trang web âm nhạc cộng đồng. Hỗ trợ chúng tôi qua tài khoản: 178204122, ngân hàng VP Bank. Rất biết ơn nếu được hỗ trợ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét