Nghệ thuật hát bel canto trong âm nhạc

Là fan diva không thể không biết đến bel canto, một nghệ thuật hát chuẩn mực của opera, và ảnh hưởng rất nhiều tới các diva pop như Whitney, Mariah.

Chiết tự tiếng Ý của bel canto: bel là đẹp, canto là ca hát. Như vậy, bel canto là nghệ thuật hát đẹp của opera Ý. Tổng phổ thì opera bel canto là dễ nghe nhất, dễ cuốn hút nhất vì nó đòi hỏi một giọng hát đẹp, giai điệu đẹp vả cảm xúc thi vị, romantic.

Bel canto cũng được coi như một trường phái nổi bật trong opera, bên cạnh nó vẫn còn nhiều trường phái khác, tuy nhiên ngày nay bel canto đã hoàn toàn thống trị thế giới opera, là cái đích mà bất cứ ca sĩ opera nào cũng muốn đạt đến trong sự nghiệp của mình, là cái để phân biệt đẳng cấp giữa các ca sĩ opera.

Bel canto, bắt đầu từ thế kỷ IX, khởi sắc trong thế kỷ XVI, XVII và XVIII tại Ý, quê hương của opera. Các nhạc sĩ có công xây dựng bel canto là Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), Gioacchino Rossini (1798-1868), Gaetano Donizetti (1797-1848), và Vincenzo Bellini (1801-1835).

Thưở sơ khai, bel canto được thể hiện bởi các giọng phản nam (nam thiến) như Baldassare Ferri, Giovanni Francesco Grossi, Carlo Broschi, Farinelli. Họ đã có công rất lớn trong việc gây dựng bel canto. Đến thế kỷ XIX, giọng phản nam được thay thế bởi các giọng nữ soprano, điển hình là Giuditta Pasta, Jenny Lind.


Một số vở opera bel canto tiêu biểu như Norma, Lucia di Lammermoor, I Puritani, Otello...

Bel canto đã từng lụi tàn trong thời kỳ lãng mạn phát triển rực rỡ nhất ở thế kỷ 19, công chúng thích xem những vở opera kịch tính, gây xúc động. Các nhà soạn nhạc bắt đầu viết các vở đòi hỏi thứ nghệ thuật hát đầy sức mạnh và sự biểu cảm mãnh liệt. Giọng hát cũng ảnh hưởng theo.

trải qua một thời gian lụi tàn, bel canto đã thực sự sống lại vào thế kỉ XX nhờ công lớn của Maria Callas. Không ai có thể quên được vở opera Norma do bà thể hiện năm 1948, nó đã ghi dấu ấn kinh điển vào nền opera thế giới, mở ra thời kì hoàng kim của opera bel canto
http://www.youtube.com/watch?v=tGy0ZDoVIR0

Bel canto đã thu hút được rất nhiều diva, divo opera nổi tiếng trong thế kỉ XX như Dame Joan Sutherland , Marilyn Horne , Cecilia Bartoli, Sumi Jo, Leontyne Price, Montserrat Caballe, Alfredo Kraus, Richard Conrad, Luciano Pavarotti, William Mateuzzi, Piero Cappuccilli, Samuel Ramey. Việt Nam mình có nghệ sĩ nhân dân Lê Dung cũng đi theo bel canto.

Còn ở Việt Nam, bel canto được gọi chung là lối hát Tây phương (lối hát mở tiếng) đối lập với lối hát truyền thống của dân tộc (lối hát khép tiếng).

Sau đây là đôi điều về các kĩ thuật hát của bel canto:

- Bí quyết của bel canto là làm sao chuyển từ giọng ngực (voix de poitrine / chest voice) sang giọng óc (voix de tête / head voice) mà không nghe sự chuyển giọng đó.

- Về vibtato: các ca sĩ bel canto hát ngân rung hầu hết các âm khu, đặc biệt là âm khu cao họ dùng cộng minh đầu để bổ trợ giọng hát cho to rõ hơn, vì thế cái ngân rung mà ta nghe trong giọng hát của họ còn là sự dội âm vang của các xoang cộng minh đầu, ngân phải dày, đều đặn vang thì là đẹp.

- Về pianissimo: là kĩ thuật khó trong opera dòng bel canto của Ý. Nói nôm na, kĩ thuật này là kĩ thuật hát nhỏ tiếng, làm sao để trong cùng một làn hơi mà điều khiển âm lượng từ to trở nên nhỏ li ti nhưng vẫn giữ đúng được cao độ, đúng note đó và vẫn vang rền cả khán phòng mà ko cần đến sự hỗ trợ của mic. Đỉnh cao của kĩ thuật này là Caballe, trong pop thì có mợ Whit
http://www.youtube.com/watch?v=eVYut69yg2w

- Về Glissando hay còn gọi là hát lướt: là 1 kĩ thuật khó xuất phát từ kĩ thuật hát belcanto. Glissando có nghĩa là hát lướt 1 chùm note nhạc hoa mỹ cũng với 1 tốc độ cao ngay trong 1 hơi thở,( khác với staccato - âm thanh được ngắt dứt khoát và trillo - láy 2 note). Những đoạn nhạc sử dụng Glissando còn được gọi là Pasaggio .
http://www.youtube.com/watch?v=P3mQ11AQfL4

- Về messa di voice: là kĩ thuật hát yếu - mạnh - yếu dùng để vuốt giọng.
http://www.youtube.com/watch?v=Q2mMPz_a4vY

- Về trillo hay còn gọi là rung láy: là hát láy đi láy lại 2 note liên tiếp với tốc độ cao. Trillo đôi khi được kết hợp với 1 note cao ngân dài ngân dài sử dụng vibrato.
http://www.youtube.com/watch?v=rvpvEodo0K4

- Về legato : có nghĩa là hát liền note, hát liền note 1 chuỗi note nhạc (thường là với 1 làn hơi) không 1 chút gợn, mượt và êm(nhưng vẫn đúng note và chuẩn xác về cao độ), legato có thể là nhanh hoặc chậm.
http://www.youtube.com/watch?v=RxZSP1Dc78Q

- Về staccato: là kĩ thuật nảy âm, dồn âm thanh ở vùng bụng, bật thật mạnh tạo thành những âm thanh chắc và rõ.
http://www.youtube.com/watch?v=463jDvbw3LQ

Và còn nhiều các kĩ thuật khó khác như Diminuedo, Subito, Sforzando, Mancando, Messa di voce, Escalamazione languida, Escalamazione più viva, Poco a Poco...

Một trong những aria kinh điển thể hiện tinh hoa của bel canto là Casta diva. Đây là aria chuẩn mực, phổ biến nhất mà hầu như ca sĩ opera nào cũng hát, coi như cái để thể hiện đẳng cấp của mình. Nhưng mình chỉ giới thiệu 3 màn đỉnh cao nhất là của Callas, Caballe và Sutherland.

Callas, một sự hòa quyện tuyệt vời của kĩ thuật và cảm xúc, cảnh giới của diễn bằng giọng hát.
http://www.youtube.com/watch?v=7rjGwS20V94

Caballe, đỉnh cao nhất của bel canto với lối hát hoa mỹ, nghệ thuật trang trí note tuyệt vời, khả năng vuốt giọng cùng kĩ thuật pianissimo hoàn hảo.
http://www.youtube.com/watch?v=8MfUsCP6d3U

Sutherland, khả năng trillo bậc thầy và những note cao sáng rực, càng cao lại càng đẹp.
http://www.youtube.com/watch?v=iK2LwLyZAlc

Mariah và Whit là hai đại diện tiêu biểu của pop sử dụng bel canto trong ca hát, đặc biệt là Whit - ca sĩ da màu duy nhất điều khiển head voice theo kiểu bel canto được.

Whit
http://www.youtube.com/watch?v=ehJnQtPggDw

Mariah
http://www.youtube.com/watch?v=9aYXiU8sJ-w

_Đức Long_