Nữ trầm kịch tính - những giọng hát đẹp và khổng lồ

Cũng giống như nữ cao, loại giọng nữ trầm (Contralto) cũng có nhiều sắc thái giọng như nữ trầm trữ tình, nữ trầm màu sắc và nữ trầm kịch tính. Trong đó, nữ trầm kịch tính (Dramatic contralto) thuộc loại hiếm nhất, khó gặp hơn hai loại nữ trầm kia. Tính đến hiện nay, ở châu Á chưa có nữ trầm kịch tính nào. Các nữ trầm kịch tính chỉ xuất hiện lác đác ở một số ca sĩ gốc Phi và phương Tây.

Không như nữ cao kịch tính, nữ trầm kịch tính ít có điều kiện phát triển hơn. Vì opera, vốn là nơi nuôi dưỡng các loại giọng kịch tính lại khá thờ ơ với nữ trầm. Trong các vở opera hầu như không có vai nữ chính dành cho nữ trầm. Đến ngay cả các giọng nữ trầm màu sắc và nữ trầm trữ tình vốn linh hoạt hơn cũng phải chuyển sang hát nhạc thính phòng, ít ai thành công vượt trội ở sân khấu opera như các nữ cao kịch tính. Cũng vì thế mà việc đào tạo một nữ trầm kịch tính không có một nền tảng kiến thức, thực nghiệm vững chắc như nữ cao kịch tính, đồng thời họ cũng không nhận được sự đầu tư đúng đắn để phát triển sự nghiệp của mình. Thật đáng tiếc khi các nhà soạn nhạc tài năng như Wagner, Verdi, Puccini, Strauss lại không để tâm khai thác nguôn nội lực hiếm có này.

Nữ trầm kịch tính được định nghĩa là loại giọng có độ sâu nhất, tối nhất và nặng nhất, có nội lực mạnh mẽ nhất và thường hát với những note rất nặng. Quãng giọng của nữ trầm kịch tính thường trải dài từ C3 (E3) đến C5 (E5).

Đặc điểm của một nữ trầm kịch tính gồm có:

- Âm lượng giọng hát cực lớn.

- Nội lực bậc nhất trong các giọng nữ (đôi khi còn hơn cả nữ cao kịch tính, vì ngoài âm lượng lớn, giọng hát của họ còn có một độ dày hiếm có).

- Âm sắc lưỡng tính (gần giống giọng đàn ông), tối và nặng.

- Quãng giọng thuận lợi (middle range) nội lực và phi thường.

- Quãng trầm cực dày và nam tính.

- Có độ rung và vang lớn.

- Có khả năng sử dụng giọng ngực ở quãng trung và thấp nhiều hơn các giọng nữ khác một cách tự nhiên mà không lo mất giọng.

Trong opera và nhạc thính phòng, có một số nữ trầm kịch tính tiêu biểu như: Ewa Podles, Dame Clara Butt.

Nữ trầm kịch tính thường được tìm thấy dễ hơn trong nhạc đại chúng, nơi họ có điều kiện để phát triển sự nghiệp hơn.  Một số nữ trầm kịch tính tiêu biểu là: Nina Simone, Etta James, Lisa Gerrard, Mahalia Jackson.

Sau là ví dụ về một số nữ trầm kịch tính tiêu biểu:

Nữ hoàng nhạc Jazz Nina Simone, người được các giảng viên thanh nhạc ở nhạc viện Lysenko Conservatoria, Lviv, Ukraine và nhiều nguồn tài liệu cho là nữ ca sĩ nhạc đại chúng duy nhất đủ sức đứng chung sân khấu với các ca sĩ opera để đọ giọng mà không bị át giọng. Điều ngạc nhiên là khi chúng ta nghe Nina Simone, chúng ta sẽ không hề thấy bất cứ một sự phô diễn vocal nào. Nhiều người sẽ hỏi vì sao cô ấy đủ sức đọ giọng với ca sĩ opera mà không phải những nữ cao, nữ trung kịch tính như Patti Labelle, Aretha Franlkin, Jennifer Holiday... Một giải đáp hợp lí nhất, đó là Nina Simone đã chỉnh mic của mình ở mức âm lượng nhỏ nhất, ít reverb (vang giả) nhất và hát một cách bình thường nhất (thường thì Nina hát rất xa mic). Tuy nhiên, với một người có tai nghe chuyên nghiệp và kinh nghiệm như các giảng viên thanh nhạc, họ có thể nghe được nguồn nội lực lớn tiềm ẩn trong giọng hát này. Mời các bạn nghe kĩ đoạn 2:58 màn trình diễn ca khúc Save me để thấy nội lực khổng lồ của cô.

https://www.youtube.com/watch?v=v2LGGWM94dU

Trong màn trinh diễn ca khúc Sinnernan, Nina đã không cần dùng đến mic (2:43)

https://www.youtube.com/watch?v=J2cV4bw5yZY

Nữ hoàng nhạc Blues Etta James cũng sở hữu giọng hát kịch tính, với quãng trung và cận cao âm lượng cực lớn, đủ sức xuyên thủng một dàn nhạc. Trong màn trình diễn ca khúc Something's got a hold on me, cô đã gào lên note Eb5 với nguồn âm lượng lớn, làm người nghe phải giật mình (0:58).

https://www.youtube.com/watch?v=AGD6XKLvFJg

Hay như trong màn trình diễn ca khúc I'd rather be blind sau, Etta hát rất xa mic, dù chiếc mic này khá ít độ vang giả, độ khuếch đại âm lượng cũng không lớn. Rất ít ca sĩ có thể hát mà gằn giọng được từ đầu đến cuối như thế.

https://www.youtube.com/watch?v=uZt1xKtPbUQ

Mahalia Jackson cũng là một nữ trầm kịch tính có kĩ thuật tốt với lối hát chạy vibrato và melisma rất nội lực. Bà ít khi phô diễn giọng hát của mình một cách quá mức, nhưng chỉ cần nghe bà hát một cách bình thường nhất cũng đủ thấy được luồng âm lượng lớn và độ vang rền, đanh như bê tông, khó ai địch lại được.
https://www.youtube.com/watch?v=7XlW1_lGInk

Lisa Gerrard tuy là một giọng nữ trầm kịch tính, nhưng theo đuổi dòng nhạc new age nên tìm đến cho mình lối hát mềm mại, mượt mà. Rất ít giọng kịch tính có thể hát trữ tình như cô. Những note trầm của Lisa tuy đã được làm mềm bởi kĩ thuật điêu luyện, nhưng vẫn ẩn giấu nội lực rất lớn.

https://www.youtube.com/watch?v=RW5AQV26aqM

Thông thường, nữ trầm kịch tính có xu hướng hát với âm sắc tối và quãng thấp. Nhưng, giống như các giọng lirico và dramatic bass, họ có thể hát nhẹ hơn, mảnh hơn, mở rộng quãng giọng ngực hơn. Một số ví dụ tiêu biểu như sau:

Dame Clara Butt là một nữ trầm kịch tính nhưng thường hát như một nữ trầm trầm trữ tình.

https://www.youtube.com/watch?v=xxMVEwqnQEE

Ewa Podles cũng là một nữ trầm kịch tính có thể hát như một nữ trầm màu sắc với các kĩ thuật hoa mỹ, cô thường được biết đến như một nữ trầm kịch tính màu sắc.

https://www.youtube.com/watch?v=K6iP2RBqEPc

https://www.youtube.com/watch?v=qAueXMs29IM

Khó khăn lớn nhất của nữ trầm kịch tính là âm lượng quá lớn đè nén hơi thở, gây áp lực cho hơi thở quá nhiều. Điều này khiến làn hơi của họ thường yếu, khó kiểm soát, thường xuyên khiến mic bị rè hoặc chất lượng thu âm không cao. Một số nữ trầm kịch tính bị mất cân bằng trong việc vào quãng, không điều khiển được quãng trung của mình. Nhiều giọng nữ trầm kịch tính lại thường vượt quá ngưỡng trong quãng giọng thực của mình, dẫn tới việc hát quá cao nhưng không đẹp, dễ gây tổn hại thanh quản. Nhưng lợi thế lớn của nữ trầm kịch tính cũng giống như mọi nữ trầm khác là âm khu thấp giúp họ giữ giọng lâu hơn rất nhiều so với nữ trung và nữ cao. Đối với giọng nữ, càng lớn tuổi thì giọng hát càng dày và tối đi, điều này là bất lợi với các soprano hoặc mezzo soprano vốn có giọng hát trong, thanh và cao, nhưng vô tình lại trở thành lợi thế cho nữ trầm khi sự phát triển đó lại đi theo đúng tính chất âm sắc giọng tự nhiên của họ. Hiện nay, các bài tập thường thấy dành cho nữ trầm kịch tính là cân bằng quãng giọng và tập "thin edge". Ngoài ra, các nữ trầm nên được khuyến khích hát trong quãng giọng đẹp của họ hơn là việc cố lên hoặc cố xuống thấp quá mức. Thường thì nữ trầm vốn dĩ đã sở hữu giọng hát đẹp tự nhiên, đầy đặn, không chói, không gắt, nội lực bẩm sinh, và nữ trầm kịch tính cũng vậy. Nên đối với nữ trầm kịch tính cũng như các nữ trầm khác, cái cần đạt được là khoe được cái đẹp tự nhiên đó, thay vì chứng tỏ mình hát to, hát khỏe.

Hải Phòng ngày 15 tháng 6 năm 2014

_Đức Long_